ҚҰРАН АЯТАРЫНДАҒЫ "ЖҮРЕК" ҰҒЫМЫ

Жүрек - ақыл, таным, білім, ниет, сенім, даналық және құрбандық тәрізді адам үшін өте маңызды мәселелердің жиынтығы. Егер жүрек тірі болса, бұл сезімдер де тірі болып саналады. Егер ол қандай да бір себеппен тоқтаса не күйзелсе, онда бұл өмірдің саған қойған белгісіз жоспарының сәтсіз жері  немесе қойылымның соңғы уақыты болып табылады.

Жүрек ұғымының сан алуанды мағынасы ар-Рахимның бізге қандай нығметтерді түсіндіргісі келгендігін көрсетеді. Демек, Жаратқан иеміз бір сөзбен біздің  тәнімізге жан біткізіп, сол тәнді алып жүретін негіз ретінде жүректің біз білмейтін қандай сырлары бар екен.

Жүректің физикалық және рухани мәні бар. Физикалық тұрғыдан алғанда жүрек белгілі болғандай, кеуде қуысының сол жағында орналасқан, бүкіл денемізді тамақтандыратын тамырларға қан ағымын қамтамасыз ететін жұдырықтай ең орталық мүшеміз. Сонымен қатар сезімдеріміз,эмоцияларымыз,түсінігіміз бен ниеттеріміздің барлығын тікелей өзіне қабылдайтын  рухани орта.

Бұл екеуінің арасында байланыс бар деп есептелсе де, біздің мақсатымыз бұл екі тақырыптың сыртында. Физикалық жүрек біздің денемізді, ал рухани жүрек болса адамзаттың жеке басын,яғни нәпсісін реттейді. Араб тіліндегі "Калб" сөзі бір нәрсені ішке айналдырып, төңкеру, теріс қарату, бір нәрсені басқа нәрсеге айналдырып, өзгерту дегенді білдіреді. Осылацша оның осы ауыспалы қасиетіне байланысты "қалб" деп аталғаны айтылады.

Құрандағы мағыналарға қарасақ  біздің бүкіл рухани өміріміздің орталығы физикалық жүректің дене құрылымымыздағы орны сияқты екені байқалады. Әр түрлі эмоциялар мен толқулар, сенімдер, түсініктер, ниет пен ерік-жігерге, моральдық көзқарастар мен мінез-құлыққа байланысты іс-әрекеттер, қысқаша айтқанда, барлық психологиялық функциялар мен процестер жүрекпен тікелей байланысты. Ойлау, пайымдау және түсіну, басшылық және бағыну, сенім, тақуалық, зікір, мойынсұну, аяушылық пен жанашырлық, рухани тазару  жүрекпен байланысты. Сол сияқты қорқыныш пен үрку, күйзеліс пен қамығу, сағыныш пен ашу, бұрмалау мен күмән, келіспеушілік пен теріске шығару, ашу мен ауру сияқты процестер жүректе қалыптасады.. Жүрек қисықтығымен және дәлдігімен ерекшеленеді. Сау немесе ауру жүректер бар.Жүрек-аянның қонатын жері. Алланың уахиі, сынағы да жүректен басталып, жалғасады. Қысқаша айтқанда, жүрек-бұл адамның жеке басының рухани орталығы, өзін-өзі тану мен сананың қайнар көзі.

Жүрек ұғымы  Құранның 135 жерінде жекеше және көпше, салыстырмалы  формаларында айтылған. Сонымен қатар, жүрекпен тығыз байланысты көптеген ұғымдар бар. Бұл садр, фуад, любб, нуха, хилм және хижр. 42 жерде айтылған садр сөзі-бір нәрсенің бас жағы немесе үстіңгі бөлігі, бір бөлігі, адам қараған жағы, дененің алдыңғы бөлігі мойыннан құрсақ қуысына, кеудеге және айқайға дейін, бас және қолбасшы  деген мағынада келген. Құранда Садрдың "кеңею мен жиырылу", қиындықтардан айығу деген сипаттамалары айтылады. Садр сонымен қатар жүректі қоршап тұрған және жүректің ішінде орналасқан жер, қалау мен қажеттіліктің, ақиқаттың қорғалатын орын,жеккөрушілік, тәкаппарлық,қорқыныш және алдау орын алатын орын.

Фуад туралы Құран Кәрімде 16 жерде айтылған. Бұл сөз "жану" дегенді білдіреді. Бұл заттың қатты ысуы мен ыстылықпен өзгеріске ұщырауы. Бұл атау жүрекке берілген, өйткені жүректе тым көп сезімдер жүреге асады, әртүрлі эмоцияларға шамадан тыс әсер етіп, жанып кетеді. Ол біздің тілімізге "көңіл" деп аударылады. Ол жүректің ортасы, қабығы, іші сияқты мағыналарда қолданылады.  Жүрек садрдың  ортасында болғандықтан, фуад та жүректің ортасында орналасқан. Оның Құранға жауапкершілікке тартылу, растау және жоққа шығару қасиеттерімен және жүректің бейімділігі, жүректе от жағу, күйден күйге ауысу мағыналарына  енгізілгені байқалады.

Любб бір нәрсенің мәнін, ақиқатын білдіреді. Өйткені жүрек пен ақыл-адамның мәні мен ақиқаты. Ол Құран Кәрімге әр түрлі күмәндан ада, таза және толық парасат мағынасында енген. Любб ақылдан артықшылығымен ерекшеленеді. Яғни Любб -ағартылған ақыл" десек те болады. Құдайдың жарлықтарының тереңдігі (Бақара 2/179; Сад 38/9, 29, 38), тақуалықтың ең маңызды ереже екендігі (Бақара 2/197), даналықтың маңыздылығы (Бақара 2/269), илаһи заңдардың құндылығы (Әл-Имран 3/7; Рад 13/19; Сенуші 40/54; Зумар 21/39), аспан мен аспанның жаратылу даналығы (Бақара 2/197). әл-имран 3/190; юсуф 12/111) көретіндер, түсінетіндер, тыңдайтындар-жүректің осы дәрежесіне жеткен мүміндер.

Жүрек - Алламен қарым-қатынас және байланыс құралы. Алла Тағала адамдардың жүректеріне үнемі үңіліп отырады, онда болып жатқанның бәрін біледі және оларға сұрақ қояды. Басқаша айтқанда, Алла Тағала адам мен оның жүрегінің арасына келеді. Адам жүрегімен қай жаққа бұрылғысы келсе де, Алла оны сол бағытқа бағыттайды. Егер Алла олардың жүректерінде жақсылық бар екенін көрсе көбірек жақсылық береді. Жүрек бізге бұл дүниеде ешнәрсеге табынудың қажеті жоқ екенін, барлық жерде  мейірімді Жаратушымен байланысу арқылы сіз тыныштық, түпкілікті қанағаттану мен беріктікке ие болатыныңызды еске салады.Себебі Алла Тағала Құранда Міне, солар иман келтірген әрі Алланы еске алу арқылы жүректері жай табатын ізгі жандар. Ендеше біліп қойыңдар, жүректер тек Алланы еске алу арқылы ғана жай тауып,толық қанағаттанады. Адам өзінің Құдіретті Жаратушысын жүрегімен сезінеді, байланыс құрады, сенеді және таниды. Аллаға иман келтірген адамның жүрегі тура жолға түсіп, дамуын дұрыс жолда жалғастырады. Алланы танитын,оны Аллаға жақындататын, Алла разылығы үшін еңбек етіп, Аллаға ұмтылатын, Алланың алдында сыр ашатын да жүрек болып табылады .Басқа азалар-жүректің көмекшілері,  жұмыс істейтін құралдары. Бұл тұрғыда адамның Аллаға берген құндылығы оның жүрегіндегі  арнаған орнымен тікелей байланысты. Жүректің Алладан басқа нәрселер мен мүдделерден алшақтауымен, Алланы еске алу мен зікір етумен, сондай-ақ ғибадаттың көбеюімен рухани даму мен жетілу Аллаға жақындайды. Мұсылман өмірдің барлық жағдайында өз сенімінің талаптарын табандылықпен орындауы керек. Қиындықтар кезінде шыдамдылық пен табандылықпен әрекет ету үшін жүректі нығайту қажет. Сенімдері үшін күресіп, үлкен қиындықтарға кезіксе онда осы жағдайда оған пана болған мүміндердің жүректері Алланың көмегі мен рухани қолдауымен тынышталады.

Жүрек адам тұлғасының орталығында орналасқан бір мүше. Жүрек біздің барлық сезімдеріміздің, ойларымыздың, ниеттеріміз бен көзқарастарымыздың қайнар көзі болып табылады. Жүректің өз ішінде әртүрлі тереңдік қабаттары бар. Құран Кәрімде қамтылған Садр, Қалб, фуад, Любб және Нуха ұғымдары жүректегі ақыл, сана және түсіну дәрежелерін білдіреді. Жүректің өз ішінде әртүрлі тереңдік қабаттары бар. Құран Кәрімде Қамтылған Садр, қалб, фуад, любб және нуха ұғымдары жүректегі ақыл, сана және түсіну дәрежелерін білдіреді, олар сырттан ең терең және түпкілікті өлшемге дейін ашылады.Жүректің өз ішінде әртүрлі тереңдік қабаттары бар. Құран Кәрімде Қамтылған Садр, қалб, фуад, любб және нуха ұғымдары жүректегі ақыл, сана және түсіну дәрежелерін білдіреді, олар сырттан ең терең және түпкілікті өлшемге дейін ашыладымәңгілікке ашылатын жолдар жүректің ішінде жасырылған. Оларды әрекетке көшіру үшін адамның дұрыс жолға түсуіне және түсініп,ой жүгірткен нәрселерін  өз шындығына аударуына байланысты. Болмысы жағынан таза әрі пәк болған Алланы жіне Илаһи хақтарды білуге қабілетті болған ол тек жүрегіміз. Егер де жаман ниетте, зұлым ойлар мен адасушылықтарда өмір сүрсе, өзінідік қасиетіне сай тез ластануға бейім болады. Жаман жолда тұтынылған өмір тәжірибесімен салынған жүрек уақыт өте келе қатаяды және әрине, тазалығын жоғалтуы мүмкін. Бұл жағдайда адам соқыр болып, шындыққа саңырау болады.

Алматы қаласы, Түрксіб аудандық

“Фирали Ферғанұлы” мешітінің

бас имамы Абдраманов Ержан қажы