РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ ЖӘНЕ ДӘСТҮРЛІ ИСЛАМ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ

Қазақстанның егеменді ел ретінде дамуы жолында рухани жаңғырудың маңызы ерекше. Ұлт болып қалыптасу үшін ұлттық құндылықтар мен мәдени дәстүрлерді сақтап, оларды жаңаша көзқараспен бағалау қажет. Қазіргі заманның талабына сай, ұлттың рухани келбеті мен ұлттық сана-сезімін жаңғырту маңызды болып табылады. Бұл үдерісте дәстүрлі ислам құндылықтары ерекше орын алады, себебі ислам біздің мәдениетіміздің, тарихымыздың, дініміздің ажырамас бөлігі болып табылады. Сондықтан, рухани жаңғыру мен дәстүрлі исламның құндылықтарын ұштастыру – еліміздің алдағы даму жолында маңызды қадам болып табылады. Қазіргі таңда «Рухани жаңғыру» ұғымы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуының негізгі компонентіне айналды. Бұл бастама Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың сөздерімен толықтай үйлеседі. Ол өз сөздерінде: «Жаңғыру тек материалдық емес, рухани салаларда да болуы тиіс. Біз ата-бабаларымыздың мұраларын сақтап, оны уақыт талабына сай жаңғыртуымыз керек», – деп атап өткен болатын.

Рухани жаңғыру дегеніміз – ұлттық тарихты қайта қарастыру, мәдениет пен дәстүрді жаңаша қабылдау, ұлттық болмысымызды жаңғырту болып табылады. Қазақстан үшін рухани жаңғырудың маңызды бөлігі – халқымыздың діни сенімдері мен ұлттық құндылықтарын сақтап, оларды бүгінгі заманға сай бейімдеу. Қоғамдық өмірде ұлттық салт-дәстүрлер мен ислам құндылықтарын үйлестіре отырып, елімізді алға жетелеу басты мақсаттардың бірі болуы тиіс.

Қазақстан халқының көпшілігі сүнниттік исламды ұстанады, оның ішінде дәстүрлі ислам құндылықтары халқымыздың рухани өмірінде ерекше орын алады. Исламды қазақ халқы ғасырлар бойы өз мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен ұштастырып, оны қазақ қоғамының өміріне үйлестіріп келді. Қазақтың діни танымы исламның негізгі қағидаларын сақтай отырып, моральдық-этикалық құндылықтарды, бауырмалдықты, қонақжайлықты, әділеттілік пен адамгершілікті дәріптейді.

Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың айтуынша, «Ислам – біздің мәдениетіміздің бір бөлігі. Бұл дін қазақтың рухани өмірінде ерекше орын алады. Біз өзіміздің ұлттық мұрамызға, салт-дәстүрлерімізге құрмет көрсетуіміз керек». Оның пікірінше, исламның негізгі мақсаттары – әділеттілік, бейбітшілік, ізгілік, бұл құндылықтар дәстүрлі қазақ қоғамымен үйлесімді түрде байланысқан. Дәстүрлі ислам қоғамда құндылықтар мен моральдық нормаларды сақтап, жастарды адамгершілікке тәрбиелеуде басты құрал болып табылады.

Рухани жаңғыру мен дәстүрлі ислам құндылықтары арасындағы үндестік өте маңызды. Қоғамдық өмірде діни сенімдер мен рухани құндылықтар бір-бірімен тығыз байланысты, себебі рухани жаңғыру барысында ұлттық сананың жаңа деңгейге көтерілуі, оның ішіне дәстүрлі діни құндылықтардың тереңнен енуі қажет. Дәстүрлі исламның ұстанымдары қоғамда бейбітшілік пен келісімді нығайтып, халықтың арасында төзімділікті қалыптастыруға ықпал етеді. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бұл жайында былай деген: «Рухани жаңғыру – біздің рухани байлығымызды жаңғырту. Бұл біздің дінімізге, салт-дәстүрлерімізге, мәдениетімізге деген құрметті білдіреді. Дәстүрлі ислам құндылықтары қоғамды біріктіруге, әр түрлі этнос пен мәдениеттің арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға бағытталуы керек». Тоқаевтың бұл сөздері рухани жаңғыру мен дәстүрлі ислам құндылықтарының өзара үйлесімділігін дәлелдейді.

Жастардың рухани жаңғыруы мен тәрбиесі қоғамның болашағы үшін аса маңызды. Дәстүрлі ислам құндылықтарын ұстану арқылы жас буынға адамгершілік, жауапкершілік, еңбекқорлық, білімге деген құштарлық сияқты қасиеттерді қалыптастыруға болады. Исламның білімге деген құрметі, оның ішінде ғылымды дамытудың маңызы мен адамның жеке дамуындағы ролі жастарды дұрыс бағытта тәрбиелеуге негіз бола алады. Рухани жаңғыру жолында жастарға дұрыс діни түсінік берудің маңызы зор, себебі олар болашақта қоғамның жетекші тұлғалары болатыны сөзсіз.

Дәстүрлі ислам құндылықтары жастарды діни сауаттылыққа тәрбиелеп қана қоймай, оларды қоғамдық өмірге белсенді қатысуға, өз елінің мәдени және рухани мұрасына құрметпен қарауға шақырады. Бұл жастардың өмірінде діни біліммен қатар, ұлттық салт-дәстүрлерге де сүйенуге мүмкіндік береді.

Рухани жаңғырудың басты мақсаттарының бірі – қоғамдағы моральдық-этикалық нормаларды қайта қалыптастыру және ұлттың мәдени кодының сақталуын қамтамасыз ету. Бұл мақсатқа жету үшін дәстүрлі ислам құндылықтары қоғамда жоғары деңгейде насихатталып, діни білім беру жүйесін жетілдіру қажет. Ел президентінің пікірінше, «қоғамның рухани жаңғыруы – ең алдымен, өзіміздің ұлттық құндылықтарымызды сақтап, оларды жаңа заманға сай дамыту. Бұл процесте ислам құндылықтарының мәні зор, себебі ол біздің тарихымызбен, мәдениетімізбен тығыз байланысты». Осылайша, рухани жаңғыру үдерісінде дәстүрлі исламды насихаттау мен оның адамгершілік қағидаларын қолдау Қазақстанның болашағы үшін өте маңызды. Сонымен қатар, Қазақстанның ұлы рухани байлығы – бұл біздің ұлт ретінде қалыптасқан діни сеніміміз.

Қазақстанның рухани жаңғыруы мен дәстүрлі ислам құндылықтары арасындағы байланыс халықтың мәдени және рухани байлығын сақтау мен дамыту үшін маңызды. Дәстүрлі исламның құндылықтары қоғамның моральдық негізін нығайтып, жастарды дұрыс тәрбиеге баулиды. Рухани жаңғыру үдерісінде дәстүрлі исламды насихаттау мен оның адамгершілік қағидаларын қолдау Қазақстанның болашағы үшін өте маңызды. Осылайша, рухани жаңғыру мен дәстүрлі исламның үйлесімі арқылы біз құндылықтарды жаңғыртып, болашақ ұрпаққа дұрыс бағыт беріп, қоғамның рухани байлығын арттырамыз.

Назерке Жетпісбайқызы
«Әл-Фараби» атындағы Қазақ ұлттық университетінің 2 курс докторанты, дінтанушы