ҚАРИЯЛАР – ДАРХАН КӨҢІЛ ӨЛШЕМІ
Қазақ халқының болмысында қарияға деген құрмет пен ізет – ұлттың рухани тірегіне айналған асыл дәстүр. «Қариясы бар үй – қазыналы үй» деп бекер айтылмаса керек. Өйткені қария – елдің өткенін көрген, бүгініне бағыт беріп, болашағына бағдар сілтер рухани шамшырағы. Ұлттың шежіресін, елдің тарихын, халық даналығын бойына сіңірген абыз ақсақалдар – қоғамның алтын қазығы. Олар өмірдің ащысы мен тұщысын қатар татып, талай ұрпаққа өнеге болған жандар.
Адамзат тарихына көз жүгіртсек, үлкенге құрмет көрсету – тек дәстүр ғана емес, дін тұрғысынан да парыз. Исламда жасы үлкенге ізет көрсету, ақылын тыңдау – имандылықтың нышаны. Ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Кімде-кім кішілерге мейірімділік танытпай, үлкендерді құрметтемесе – ол бізден емес» (Әбу Дауд риуаяты) – деп ескерткен. Бұл хадис қарияға деген құрметтің иман мен адамгершіліктің өлшемі екенін айқындайды.
Қария – ұлттың өткенін болашаққа жалғайтын алтын көпір. Олардың жүрегі – мейірімге, ақылы – даналыққа, сөзі – ғибратқа толы. Әр қария – бір кітап. Өмірдің сан тарауынан өткен, талай тағдырды көрген, әрбір сөзін өмір тәжірибесінен өрген. Халық даналығында «Жас білсе – іске, кәрі білсе – сөзге» деп бекер айтылмаған. Себебі, қарияның сөзі – өмір сабағы, оның өнегесі – ұрпаққа жол. Құран Кәрім де үлкендерге құрмет көрсетудің маңызын айқын баяндайды. Алла Тағала «Исра» сүресінің 23-аятында: «Раббың Өзінен басқаға құлшылық етпеуді және ата-анаға (үлкендерге) жақсылық жасауды бұйырды. Егер олардың бірі немесе екеуі сенің қасыңда кәрілік жасқа жетсе, оларға «туф» (жек көру) деме және зекіме, оларға сыпайы сөз сөйле» – деп әмір етеді.
Бұл аят үлкенге құрмет – Жаратушының бұйрығы екенін көрсетеді. Қарияға жылы сөз айту, көңілін көтеру – сауапқа, ал ренжіту – күнәға себеп. Қазақ қоғамында қарияның орны – төр. Ол отбасындағы берекенің бастауы, ауылдың ақылшысы, елдің абызы. Қарияның батасы – ұрпақтың ырысы. «Қария батасы – елдің шаттығы» деген сөз тегін емес. Бата – рухани күш, ұлттың ұлағаты. Қариясы сыйлы қоғамда ақсақалдардың сөзі мен өнегесі халықты ынтымаққа, сабырға, ізгілікке үндейді.
Қарияның дархан көңілі – кең даладай. Олар өкпеге орын бермейді, ызаға жол таптырмайды. Өмір бойы кешірім мен мейірімге сүйеніп, ұрпағына ізгілік тілейді. Қазақы дүниетанымдағы ең асыл қасиет – кең пейіл мен кешірімділік. Бұл қасиет көбіне қарттардың бойынан табылады. Себебі олар өмірдің өткінші екенін, дүниенің сынақ екенін терең түсінеді. Бүгінгі таңда қарияларымыздың қоғамдағы рөлі бұрынғыдан да маңызды. Олар – рухани тұтастық пен ұлттық бірліктің тірегі. Мешіттер мен қоғамдық ұйымдар жанындағы ақсақалдар кеңесі – халықтың бірлігін сақтауда, жастарды дұрыс жолға бағыттауда ерекше рөл атқарады. Ел ішінде үлгі болар қарияның болуы – ұлттың болашағына сенім ұялатады.
Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) тағы бір хадисінде былай дейді: «Үлкенге құрмет көрсеткен мұсылманға, Алла Тағала қартая бастағанда, өзі де құрметке бөленетін адамды нәсіп етеді» (Тирмизи). Бұл хадис үлкенге көрсетілген ізеттің – ертеңгі өз тағдырымызға жасалған жақсылық екенін ұқтырады.
Қарияны сыйлау – дәстүр мен діннің тоғысқан тұсы. Ол – тек мәдени мұра емес, рухани борыш. Қарияны құрметтеген ұлт – тарихын қадірлеген ұлт. Қариясын қадірлеген елдің рухы биік, берекесі мол, болашағы жарық. Бүгін қарияға көрсетілген мейірім – ертең өзімізге қайтатын сауап.
Қазақтың ұлы даласы секілді кең жүректі, кемел ойлы ақсақалдарымыз барда ел еңсесі түспейді. Өйткені қария – елдің айнасы, рухтың тірегі, мейірімнің бастауы. Сол үшін де әрбір шаңырақтың төрінде ақ сақалды абыздың отыруы – сол үйдің ырысы мен бақытының нышаны.
Қарияны сыйлау – адамдықтың ең асыл белгісі. Ол – дініміздің талабы, дәстүріміздің діңгегі, ұлт рухының шамшырағы. Қариясын қадірлеген елдің көкжиегі кең, келешегі кемел болады.
Ғазиз Жүсіпов
Әл-Азим мешітінің бас имамы
 Предыдущий |
Следующий |
| НАМАЗ - ТӘРБИЕ НЕГІЗІ | ИСЛАМ ЖӘНЕ ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІ МӘСЕЛЕСІ |
Тақырып аясындағы мақалалар
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 