ИМАНДЫ ҰРПАҚ ЕЛІН ТӨРТКҮЛ ДҮНИЕГЕ ТАНЫТАДЫ

Заңғар жазушы Мұхтар Әуезов: «Алдыңғы жақсы артқы жасқа тәлім айтпаса, ел болғаның қайсы?» дегеніндей қазақ жастарына бағыт-бағдар көрсету – аға буынның еншісінде. Бүгінгі жастар ертең ел тізгінін ұстайды. Ұлттық құндылығымыз бен бабалар мұрасын арқалау – солардың міндеті. Тарихтың тағылымын бүгінгі біліммен сабақтастыру заманның озық ғылымын меңгерумен жүзеге асады.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев республикалық «Ana tili» газетіне берген сұхба­тында: «Еліміздің тағдыры – жас­тар­дың қолында. Біз отаншыл­дығын нақты ісімен көрсететін әрі мәдениеті жоғары ұрпақ өсіруге міндеттіміз. Реформаның бәрін жастардың игілігі үшін жасап жатырмыз. Бұл – әншейін әдемі сөз емес, мемлекет стратегиясының түпкі мәні. Бүгінгі жастар біздің жас кезімізге қарағанда әлдеқайда көп біледі. Қазіргі технология дәуірінде бұл – қалыпты нәрсе. Қазақстанда дарынды, білімді әрі мақсатына ұмтыла білетін қыз-жігіттер көп. Дәл сол себепті мен жастарға сенемін деп жалықпай айта беремін. Бір ғана тілегім, ақыл-кеңесім бар: жас азаматтарымыз дүниетанымы тұрғысынан жасампаз, ойлау қабілеті жағынан сындарлы болуға тиіс, олар жақсы мен жаманның аражігін ажырата білуге тиіс. Жастарымыз халқы­мыз­дың болмысына жат идея­лар­дың жетегінде кетпесе, күйзе­ліске түспесе, нигилизмге бой ал­дыр­маса екен деп тілеймін», деген еді.

Сұхбатта Президент жастардың ұлттық болмысымызға жат идея­лар­дың жетегінде кетпеуіне баса мән беру қажеттігін айрықша атап өтті. Жастар – қоғамның бола­шағы. Академик Ахмет Жұбанов «Жастарымыз ана тіліне жетік, білімді, мәдениетті болуы шарт» деге­ндей, олардың тәрбиесі ұлт­тың, діннің және мәдениеттің сабақтастығы үшін өте өзекті. Жас­тарды дұрыс тәрбиелеуде кешенді тәсіл­дер қолдану қажет.

Ең алдымен, отбасылық тәрбиеге назар аударған дұрыс. Отбасы – алғашқы тәрбие ошағы. Тәрбиедегі ата-ананың үлесі – үлгі бола білуі. Жастар ата-анаға қарап бой түзейді. Осылайша, олардың дүниетанымы мен көз­қарасы қалыптаса бастайды. Жү­сіп­бек Аймауытұлының  әйгілі «Тәрбие» мақаласындағы: «Балаға қайырымдылықты, қаталдықты, кішіпейілділікті, күйгелектікті, шын­шылдықты, өтірікшілікті бе­ре­тін кім? Ол, әрине, ата-ана­ның тәрбиесі. Баланың бойына басынан сіңірген мінезді қайта түзету қиын. «Сүтпен сіңген мінез сүйек­пен кетеді» деген сөз ата-ана тәр­биесінің күштілігін көрсетеді...».

Екіншіден, жастардың білім мен интеллектуалдық тәрбиесіне назар аудару. «Жастардың тәрбиесі түзелмей, жұрт ісі түзелмейді» деп Алаш зиялылар айтқандай, білім жастардың бас­ты жұмысы мен ажырамас бол­мысына айналуы қажет. Жас буын­ның білімге құштарлығын ояту мақ­са­тында танымдық іс-шара­лар ұйым­дастыруды, отбасы­лық кітап оқу сағатын бекітуді, дебат, интел­лектуалдық жарысқа қа­тыс­тыруды жүйелі түрде қолға алған дұрыс. Білім тек пайда табу көзі емес, тұлғалық дамудың басты құ­ра­лы екенін санасына сіңірген жөн.

Үшіншіден, жастардың рухани және мәдени тәрбиесіне көңіл бөлу. Өскелең ұрпақтың өз мәдениетін, тілін құрметтеуі, ұлттық құндылықты дәріптеуі, қазақтың дәстүрін, тарихын білуі, Әл-Фараби, Абай, Шәкәрім секілді тұлғалардың өмірі мен еңбегін білуі маңызды деп атар едік.

Төртіншіден, психологиялық тәрбие жастардың жан тыныштығы мен жеке тұлғалық дамуына, өзіне сенім артуына, пікірін ашық айтуына, қиындықты жеңуіне, эмоциясын басқаруға, шыдамдылық танытуға, өзін-өзі бағалауға әсер етеді. Жастарды тәуелсіз ойлау дағдысына баулу, өз бетінше шешім қабылдауға үйрету қиын жағдайға түскен кезде пайдасын береді. Сондықтан жастарға психологиялық қолдау көрсете білуіміз керек.

Бесінші, әлеуметтік тәрбие – қоғамда жастардың жауапкер­шілігі мен азаматтық белсенділігін дамытуға тікелей әсер етеді. Олар­ды бұл ретте қоғамдық жұмыс­тарға, яғни волонтерлік, қайырым­дылық іс-шараларға тарту өте өзекті.

Мемлекет басшысы «Ana tili» газетіндегі сұхбатында: «Жұмыс­шы мамандықтар мол әрі тез табыс та­бу тұрғысынан қызықтыра қой­­мауы мүмкін. Бірақ бұл ма­ман­дықтардың еңбек нарығын­да сұранысқа ие болатынына да, қоғамдағы мәртебесі жоғары болатынына да кепілдік бар. Мен кәсіпорындарды аралаған кезде жастарды жиі жолықтырамын. Олардың арасында жұмысшы әулеттерінің өкілдері көп екені көңіл қуантады. Мемлекеттің міндеті – жас мамандарға мате­риалдық және моральдық жағынан көмектесу», деген еді.

Алтыншы, денсаулық және спорт тәрбиесі де – күн тәртібіндегі мәселе. Дені сау ұрпақ – мықты ұлттың кепілі. Жастардың физика­лық және моральдық тұрғыдан шынығуы – заман талабы. Баланы футбол, күрес, жүзу сияқты спорт түрлеріне қызықтыру қажет-ақ. Дұрыс тамақтануды үйрету де бала­­ның өмірі мен денсаулығына оң әсер етеді. Зиянды әдеттерден қор­­ғауға, мысалы темекі, ішім­дік, есірт­кіден сақтандыруға міндет­тіміз.

Жетінші, оларға дұрыс діни тәрбие беру. Діни тәрбие жастарды рухани дамуға, имандылыққа, адамгершілікке жетелейді. Жас буын өкілдерін сабырлы болу, шүкірлік ету, адалдық таныту, әділдікті ұстану, мейірімділікті ту ету секілді көркем мінездер мен адамгершілік қасиеттерге баулу аса маңызды. Ата-анаға, ұстазға құрмет көрсету, үлкендерді сыйлау, кішіге қамқор болу сынды діни тәрбие олардың жалпы өмірінде айрықша рөл атқарады.

ҚМДБ Төрағасы, Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлы жыл басында дін қызметкерлеріне жолдаған бағдарлық баяндамасында: «Жастар қай кезде де қоғамның негізгі қозғаушы күші болған. Егер жас буын өкілдерінің қайраты мен қажырын, білімі мен жігерін жақсы істерге бағыттай білсек, оларға жасаған жақсылығымыздың бірі болар еді. Өкінішке қарай қазір кейбір жастар тұла бойындағы күш пен жігерді еңбек етуге, білім алуға жұмсаудың орнына оңай жолмен табыс табуға ұрынып қалуда. Олардың лотереяға, букмекерлік агенттіктерге әуестенуінің, онлайн ойындарға қызығуының себебі осында жатыр. Демек, біз, баршамыз бірігіп, жастардың бойын­да көрініс тапқан осындай жаман әрекеттерді жоюға атсалысуымыз қажет. Өскелең ұрпақты ізгілікке баулу мақсатында ұйым­дас­тырылып келе жатқан іс-шара­ларды тоқтатпауымыз тиіс. Бұл бағыттағы жұмыстарды күшейтіп, кезекті Жастар форумын өткізген дұрыс. Басқосуда «Жастардың әдебі мен мәдениеті» құжатын қабылдап, оны барынша жас буын өкілдері арасында насихаттау қажет», деп атап өтті.

Бүгінде Қазақстан мұсыл­ман­­дары діни басқармасы жанындағы Жастар кеңесі қоғам­дық мәселелер бойынша жас буын өкілдерінің үнін жеткізіп, белсенділік танытып келеді. Түрлі саланың білікті мамандарының басын біріктір­ген Жастар кеңесі тек сөз жүзінде емес, нақты қадам жасап, ізгі іс-шаралардың белортасында жүр­гені қуантады.

Өскелең ұрпақты ізгі істерге бағыттап, өмірлік ақыл-кеңесімен бөлісіп, жөн сілтеп отыру – өмір­де көргені көп үлкендердің асыл борышы. Бұл міндетті атқару­да аға буын өкілдері, ата-аналар мен мұғалімдер барынша ыж­дағатты болғаны абзал. Жастар­дың тәуекелшіл қасиетін жақсы бағытқа бұру – даналықтың көріні­сі. Сондықтан қоғам болып жаста­рымыздың толыққанды білім алуы­на, саламатты өмір салтын ұста­нуына, өзін жан-жақты жетілді­руге, имани тәлім-тәрбие алуына барынша жағдай жасауға тырысайық.

Төлеби ОСПАН,

Алматы қаласының бас имамы 

«Egemen Qazaqstan» газеті, №30, 2025 жыл