КЕҢЕСТІ ЖЕРДЕ КЕМДІК ЖОҚ, КЕҢЕССІЗ ЖЕРДЕ ТЕҢДІК ЖОҚ
Кеңес алу дегеніміз - адамдардың бір істің шешімін қателеспеу үшін пікір алмасуы. Ақылдасу ислам дінінде халқымызда кеңінен қолданылған. Араб тілінде (машуара және ташауир) деген сөз немесе "Араның ұясынан бал алу" дегенді білдіреді.
Ең таза, ең шынайы, балдай пайдалы пікір, кеңес алу деген сөзді білдіреді[1]. Бір сөзбен айтқанда, кеңес беру кез-келген шешім қабылданар алдында сол істің мамандарының пікірін тыңдау. Мәселелерді жан-жақты зерделеу, пікір алмасу, сосын қабылданған шешімді орындау немесе өзгерту қажет. Кеңесудегі мақсат кез-келген мәселе бойынша ақылдаса отырып, мәселенің жақсы жағын табу. Қате болу мүмкіндігін азайту үшін [2]. Лұқман хәкім өзінің даналық сөзінде: "Ойға алған ісіңді алдымен жөн білетін, тәжірибелі кісімен ақылдас, өйткені ол өзіне табыс көзі болып отырған бағалы ой-пікірлерін саған тегін береді" деген. Имам Ғазали былай дейді: "Ақылдасқан адам ақиқаттан құр қалмайды". Қате шешімге бой алдырмай тұрып, ақылдасқан абзал.
Исламдағы кеңестің маңызына тоқталсақ. Құран аяттарының арасында кеңесудің сонау ерте заманнан бастау алғанын түсінуге болады. Төменде атап өтетін кейбір оқиғалар мен аяттар Исламның кеңесуге беретін құндылығын жақсырақ түсінуге ықпал етеді. 1. Билқис оқиғасы. Хз. Сүлейменнің жіберген хатына қалай жауап беру керектігі жайлы мелекет басшыларын шақырып, олармен осы мәселе жайлы кеңеседі [3]. 2. Хз. Мұсаның Исрайыл ұрпақтарын Мысырдан шығару ісіне тосқауыл болу үшін, Ферғауын жақын достарымен кеңеседі. Дегенмен бұл кеңесті арам мақсаттағы пікір алмасу деп бағалау керек. Осы екі оқиғадан басқа Құранда кеңесу туралы анық екі аят бар. Бұлардың біріншісі Меккеде түскен және кеңесудің маңыздылығына байланысты "Шура" атты сүренің 38 аяты. Екіншісі Мадинада Ұхуд соғысының нәтижесінде түсірілген "Әл-Имран" сүресінің 159 аяты. "Шура" сүресінде Алла Тағала: "Ал және сондай раббыларына мақұл дегендер, намазды толық оқығандар сондай-ақ өзара істерін кеңеспен жүргізгендер және өздеріне берген несібемізді тиісті орындарға жұмсағандар", - деп әмір еткен. Алла Тағала иман еткен құлдарының иманмен ғибадаттарға қатысты басқа сипаттар арасында "Шура" және "Истишара", яғни кеңесу қағидасын мұсылмандардың өмірінде, қоғамдық өмірдің барлық саласында қолданылуы тиіс басты қасиет екенін мәлімдейді. Бұл аятта кеңесу және шураның қажеттілігімен маңыздылығын көрсетеді. Мәдинада түскен "Әл-Имран» Сүресінің 159-шы аятында Алла Тағала Ұхұд соғысынан кейін және өте қиын кезеңде Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Сахабалармен кеңесуді қатаң бұйырып: "(Мұхаммед) оларға Алланың мейірімі бойынша, жұмсақ сыңай байқаттың. Егер тұрпайы, қатал жүректі болсаң еді, әрине олар маңайыңнан тарқап кетер еді. Сондықтан оларды кешірім етіп, олар үшін жарылқау тіле де іс жөнінде олармен кеңес қыл. Сонда қашан қарар берсең, Аллаға тәуекел ет. Негізінен Алла тәуекелшілдерді жақсы көреді", -деген.
Пайғабарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өміріне қарасақ, уахи келмеген уақыттарда асхабымен кеңескен. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Әбу-Бәкір мен Омарға (р.а) былай деген: "Егер сендер екеуің ақылдасып, ойларың бір жерден шығып, шешім қабылдасаңдар, мен сендерге қарсы болмаймын, қайта келісемін". Ақылдасып кеңескен адам ешқашанда өкінбейтінін ескерткен. Бір адам қателесуі мүмкін, алайда бір топ адамның қателесуі мүмкін емес екенін айтқан.
Абу Хурайра: "Пайғамбардан (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көп адамдармен кеңескен адамды көрмедім", - дегені де бұл ақиқатты ашықтайды [4]. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Кеңесе білген кісі, өзіне сенуге болатын адам", - деген [5]. Осылай көптеген хадистерде бізге кеңес сұрауға үндеген. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) басқа хадистерінде: "Сіздерден біріңіз бауырымен кеңесуді қаласа, бауыры оған көзқарасын айтып жол көрсетсін",- деген. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) жоғарыда айтқанымыздай уахи болмаған сәттерде, сол істі жақсы білетін кісілердің ақыл кеңесін алатын. Бұл аяттардағы келген уақиғалармен хадистердегі сөздерден алатын тәліміміз ата-бабамыз да даналық сөздерінде: "Ақылдасқан азбас, жақындасқан тозбас", - деп, кеңесудің пайдаларының көп екенін көптеген мысалдармен білдірген. "Кеңесіп пішкен тон келте болмайтыны" қазіргі қоғамда да аса зор маңызға ие екені көрінеді.
- Жаухари, Исмайл бин Хаммад, Дарул илм, Бейрут 1984
- Фикир Яйнлари, Истанбул,1985
- Халифа Алтай Құран, 27/29-33
- Термизи, 34
- Абу Даут, Адаб, 114
Байдуллаев Өнербай
"Сұлтан Қорған" мешітінің наиб имамы
 Предыдущий |
Следующий |
| МҰСЫЛМАН ӘЙЕЛ ӨЗГЕ ДІН ӨКІЛІНЕ ТҰРМЫСҚА ШЫҒА АЛА МА? | "ОРАМАЛ ТОН БОЛМАЙДЫ, ЖОЛ БОЛАДЫ" (ТӘБӘРІК ТУРАЛЫ) |
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 
