НАМАЗДЫҢ ҚАСИЕТІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖАМАҒАТПЕН ОҚУДЫҢ САУАБЫ

 الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين، أما بعد

Алла Тағалаға сансыз мадақ, ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед Мұстафаға, оның отбасы мен барлық сахабаларына салауат пен сәлем болсын!  

Намаз – Исламның бес парызының бірі әрі құлшылықтың ең абзалы. Жаратушымыз Алла Тағала қасиетті Құранның 87 жерінде намаз оқуды бұйырып, оның адам баласы үшін маңыздылығына ерекше назар аударған. Алла Тағала қасиетті Құран Кәрімде:

وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

«Намазды толық орындаңдар, зекет беріңдер. Өздерің үшін ілгері бір жақсылық жолдасаңдар, оны Алланың құзырынан табасыңдар. Шынында Алла Тағала не істегендеріңді толық көруші», – деген («Бақара» сүресі, 110-аят).

Намаз – жү­рек­тің нұ­ры, рух­тың кү­ші, мұ­сыл­манның ұлы нығметі. Мұсылман баласы сәжде арқылы Алланың мейірімі мен кешіріміне ие болады. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) хадистерінде: 

 أَقْرَبُ ما يَكونُ العَبْدُ مِن رَبِّهِ، وَ هُوَ سَاجِدٌ فأَكْثِرُوا الدُّعَاءَ

«Пенденің Раббысына ең жақын болатын кезі – сәждедегі сәті, сәждеде дұғаны көбейтіңдер», ­­­­­­­– деп (имам Мүслим) мұсылмандарды ең жақсы игіліктермен сүйіншіледі.

Намаз балиғатқа толған, ақыл-есі бүтін әрбір мұсылманға – парыз. Ақы­рет­те адам ба­ла­сы есеп­ке тар­тыл­ған­да, ең ал­ды­мен сұралатын құлшылығы – на­маз. Пай­ғам­ба­ры­мыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бы­лай дейді:

إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ عَمَلِهِ صَلَاتُهُ

«Пенденің қия­мет кү­нін­де ал­ғаш есеп­ке тар­ты­ла­тын ісі – оның на­мазы», – деген (имам Ахмад).

Ұлы Раб­бы­мыз ха­бар­дар бо­ла тұ­ра пе­ріш­те­ле­рі­не бы­лай дейді екен:

«Құ­лым­ның па­рыз на­ма­зы­на қа­раң­дар. Оны то­лық орын­да­п па, ке­міс­ті­гі бар ма»? Егер оның па­рыз на­маз­да­ры то­лық бол­са, на­маз сауабы то­лық­тай жа­зы­ла­ды. Егер па­рыз на­маз­да­рын­да нұқ­сан­дық бол­са, Алла Та­ға­ла бы­лай дейді: «Құ­лым нә­піл (сүн­нет) на­маз­да­рын то­лық оқы­ған ба екен?» Егер ол сүн­нет на­маз­да­рын то­лық оқы­ған бол­са, Алла Та­ға­ла: «Құ­лым­ның нұқ­сан парыз на­маз­да­рын нә­піл­дер­мен тол­ты­рың­дар», – дейді. Одан кейін па­рыз болған бас­қа амал­дар да осы­лайша есеп­ке тар­ты­ла­ды» (имам Термизи).

Демек, намаз мағынасы мен мәні терең ең ұлы құлшылықтардың бірі болып табылады. Намаздың ішінде Алланы мадақтау, ұлықтау, Оған шүкіршілік білдіру, тәубеге келіп кешірім сұрау, Одан жәрдем тілеу, дұға ету сияқты зікірлер де бар. Яғни бір намаздың өзінен басқа да құлшылықтардың жиналғанын айтуға болады.

Әрбір мұсылман адам намаз құлшылығына бекем болып, ерекше ықыласымен орындауы үшін оның мынадай артықшылықтарын білгені жөн:

Бірінші: намаздың қасиеттері

а) намаз – Аллаға ең ұнамды іс

Намаз – мұсылмандардың Алламен байланысын нығайтатын ең маңызды ғибадат. Өйткені намаз «арабша ас-салату» сөзінің түпкі мағынасы дұға дегенді білдіреді. Сондықтан намаз – адамның рухани әлемін тазартатын, жүрегін Аллаға жақындататын құлшылық түрі. Намаз кезінде мұсылман адам сәждеде, рукуғта,  отырыста әртүрлі әрекеттер мен дұғаларды оқып, Аллаға мадақ айтып, өзінің ішкі сезімдерін білдіреді. Бұл ғибадат бізге тыныштық, сабыр, және береке әкеледі. Намаз – күнделікті өмірдің күйбең тіршілігінен бір сәт алшақтатып, адамды рухани байытуға мүмкіндік беретін кезең.

Қисса

Абдұлла ибн Масғуд (Алла оған разы болсын) былай деген: «Мен Алла Елшісінен (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Аллаға ең сүйікті іс қайсы?» – деп сұрадым. Ол: «Өз уақытында оқылған намаз», – деді. Мен: «Одан кейін ше?» – дедім. Ол: «Ата-анаға жақсылық жасау», – деді. Мен: «Одан кейін ше?» – деп тағы сұрадым. Ол: «Алла жолында дін мен ақиқат үшін күресу», – деп жауап берді (имам Бұхари).

Бұл оқиғадан түсінеріміз намаздың уақытында оқылуының маңызды екенін және оның Алла үшін ең сүйікті іс болғанын көрсетеді. Намазды уақытында оқу арқылы мұсылман Алланың разылығына бөленері сөзсіз.

Құран Кәрімде Ибраһим пайғамбардың (оған Алланың сәлемі болсын) Алла Тағаладан:

رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلَاةِ وَمِن ذُرِّيَّتِي ۚ رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ

«Раббым! Мені және ұрпақтарымды намазды толық орындаушылардан ет! Раббымыз! Тілегімізді қабыл ал», – деп, дұға еткендігі баяндалған («Ибраһим» сүресі, 40-аят). Даналығымен танылған Лұқман Хакім де өзінің ұлына:

يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْبِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ

«Әй, ұлым! Намазды толық орында, жақсылықты бұйырып жамандықтан қайтар, басыңа түскен ауыртпашылыққа сабырлы бол», – деп өсиет айтқан («Лұқман» сүресі, 17-аят).

Бұл аяттар намаздың артықшылығын көрсетіп қана қоймай, ұрпағымызға да оны үйретудің маңызды екендігіне дәлел. Бұқар жырау бастаған асыл ата-бабаларымыз да біздерге намаз оқуды көптеп өсиет еткен:

Бесінші тілек тілеңіз,

Бес уақытта бес намаз,

Бірі қаза болмасқа, – деген.

Осы себепті де, пенде әрбір намазына ерекше мән беріп, оны уақытында әрі шынайы ықыласымен оқуға барынша тырысқаны жөн.  

ә) намаз жаманшылықтан тыйады

Намаз адамның жан дүниесін тазартып, көркем мінез сыйлайды. Өмірдің ағымын өзгертіп, өмір салтын дұрыстайды. Алла Тағала Құранда:

إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ

«Анығында, намаз теріс істер мен арсыздықтан тыйады», – деген («Анкабут» сүресі, 45-аят).

Адам баласы аса ұлы Алланы ықыласпен еске алып, намазын берілген түрде ұдайы және өз уақытында мұқият орындаса, онда жүрегі тазарып, иманы күшейеді әрі ол күнәлардан алыс болады. Адам намазда аса ұлы Алланы жанымен, тілімен және тәнімен еске алады, ал бұл – ең игі құлшылық. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

عَلَيكَ بالسُّجُودِ؛ فإِنَّهُ لا تَسجُدُ للهِ سَجدَةً إلَّا رَفَعَكَ اللهُ بِهَا دَرَجَةً، وحَطَّ عَنكَ بِهَا خَطِيئَةً

«Сәждені көбірек жаса, әр сәжде жасаған сайын Алла сенің дәрежеңді жоғарылатады және сенің күнәңді өшіреді», – деген (имам Ахмад).

Сол үшін де намаз жүрекке қуаныш ұялатып, ләззат пен тыныштық орнатады. 

б) намаз адамның өмірі мен мінезін өзгертеді

Алла Тағаланың парыз еткен намазы жай ғана қимыл-қозғалыс немесе дене жаттығулары емес, бәлки – рухани тәрбие мектебі. Дұрыс орындалған намаз адамның мінез-құлқын және оның іс-әрекетін жақсартады, себебі оның негіздері мен шарттарын толық орындау иман мен жақсылыққа ұмтылуды арттырады. Алла Тағала қасиетті Құранда:

إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا، إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا، وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا، إِلَّا الْمُصَلِّينَ، الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ

«Шын мәнінде адам баласы сабырсыз жаратылған. Басына бір ауыртпашылық түссе тым шыдамсыз. Ал оған жақсылық келгенде өте сараң. Тек намаз оқушылар (мұндай) емес. Олар сондай (адамдар) намаздарын ұдайы орындайды», – деген («Мағариж» сүресі, 19-23-аяттар).

Демек, әрбір адам намазды дұрыс орындаса, одан намаз оқитын адам ғана емес, жалпы қоғам да игілігін көрері сөзсіз. Себебі намаздың ықпалындағы адамдар иманды болып, олардан тек жақсылық шығады. Бір дана айтқандай: «Намаздың сыры дүниені өзгертпейді, бірақ намаз бізді өзгертеді, ал біз әлемді өзгертеміз». Дұрыс оқылған намаз – қоғамды ізгілікке бастаудың таптырмас жолы. Алла Тағала Құранда Алладан түскен кітапты берік ұстанып, намазды жіті орындағандарды «ізгілікке бастаушылар», «өзгелерді түзететіндер», – деп атап, ондай пенделердің жасаған іс-әрекеттерін зая кетірмей, оларға шексіз жақсылығын нәсіп ететінін баяндаған.

в) намаз жүйке күйзелісінен сақтайды

Күнделікті өмірде адам баласы әртүрлі қиындықтар мен сынақтарға тап болып, алаңдаушылық және стресс пен депрессияны тудырады, ал бұл өз кезегінде адамның денсаулығына теріс әсер етуі мүмкін. Намаз – өмірдегі қиындықтарды жеңуге көмектесері анық.

Алла Тағала қасиетті Құранда:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ

«Уа, иман келтіргендер! Сабырмен және намазбен (Алладан) жәрдем тілеңдер. Шүбәсіз, Алла сабырлылармен бipгe», – деген («Бақара» сүресі, 153-аят).

Намаз – Алланы зікір етудің ең үлкен түрі. Алла Тағаланы зікір ету жүрекке тыныштық пен қуаныш сыйлайды. Ол жөнінде Алла Тағала Құран Кәрімде:

أَلَا بِذِكْرِ اللَّـهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ

«Біліп қойыңдар! Жүректер Алланы еске алумен тыныштық табады», – деген («Рағд» сүресі, 28-аят).

Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзінің азаншысына: «Жанымызды намазбен рақатқа бөлеші, уа, Біләл!» – деп азан шақыруға үндеуі бекер болмаса керек.

Екінші: жамағат намазы

а) мешітке ерте бару – абзал іс

Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзінің үмбетін мешітке ерте баруға шақырған. Әбу Һұрайрадан (Алла оған разы болсын) келген хадисте Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): 

لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ ما في النِّدَاءِ وَالصَّفِّ الأوَّلِ، ثُمَّ لَمْ يَجِدُوا إِلَّا أَنْ يَسْتَهِمُوا عليه لَاسْتَهَمُوا، ولو يَعْلَمُونَ ما في التَّهْجِيرِ لَاسْتَبَقُوا إِلَيْهِ، ولو يَعْلَمُونَ ما في العَتَمَةِ وَالصُّبْحِ لَأَتَوْهُما ولو حَبْوًا

«Егер адамдар азан айту мен бірінші сапта намаз оқудың сауабын білсе, сол сауапқа жету үшін таласты тек жеребе тастаумен ғана шешуге болатын болса, жеребе тастар еді. Егер мешітке ерте барудың сауабын білсе, онда оған жету үшін жарысар еді. Ал егер құптан мен таң намазында қандай сауаптың бар екенін білген болса, онда оған еңбектеп болса да келер еді», – деген (имам Бұхари ).

ә) намазға барарда Аллаға ықылас танытып бару

Пенденің намазға ерте асықпай келуі, оның намазды толық бойұсынушылықпен және Раббысына шынайы беріле орындауына мүмкіндік тудырады. Ал керісінше кім намазға ентіге, асығып келсе, бұл нәрсе оның тынысын қысып, ойының шашырап, намаздағы болған қорқынышы мен ықыласын кемітеді. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзінің бір сөзінде намаз басталып кеткен болса да, оған жүгіріп, ентігіп, асығып келуден тыйған. Абу Қатададан (Алла оған разы болсын) жеткен деректе:

«Біз бірде Пайғамбармен (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бірге намаз оқып жатқанымызда, бір кісілердің асығыстықпен келгендіктен, топырлаған аяқтарының дауыстары естілді. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) намазын бітіргеннен кейін: «Сендерге не болды?» – деп сұрады. Олар: «Біз намазға асыққан едік», – деді. Сонда Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Ендігіде олай істемеңдер. Егер намазға келген болсаңдар асығып, аптықпаңдар. Намаздан үлгерген ракағаттарыңды оқып, ал үлгермеген ракағаттарыңды толықтырып бітіріңдер», – деді (имам Бұхари).

б) жамағатпен намаз оқудың сауабы

Ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір хадисінде былай дейді:

صَلَاةُ الجَمَاعَةِ تَفضُلُ صَلَاةَ الفَذِّ بِسَبْعٍ وعِشرينَ دَرَجةً

«Жамағатпен оқылған намаздың сауабы жалғыз оқылған намаздың сауабынан жиырма жеті есе көп» (имам Бұхари). Яғни, жеке оқылған жиырма жеті намаздың сауабы жамағатпен оқыған бір намаздың сауабына пара-пар. Тағы бір хадисте: «Егер кімде-кім үйінен дәрет алып шығып, мешітке қарай қадам басса және Алла Тағаланың бұйырған парыз амалдарын орындаса (яғни жамағатпен намаз оқыса), оның әр басқан қадамы үшін күнәсі кешіріліп, сонымен қатар дәрежесі көтеріледі», – делінген.

Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) жамағатпен намаз оқудың артықшылығы жайында тағы бір хадисінде: 

مَن صَلَّى العِشَاءَ في جَمَاعَةٍ فَكَأنَّما قَامَ نِصْفَ اللَّيْلِ، وَمَن صَلَّى الصُّبْحَ في جَمَاعَةٍ فَكَأنَّما صَلَّى اللَّيْلَ كُلَّهُ

«Кімде-кім құптан намазын жамағатпен оқыса, сол түннің жартысын намаз оқып өткізгендей сауап алады. Егер құптан намазы мен таң намазын жамағатпен оқыса, сол түннің бәрін намаз оқып өткізгендей сауап алады», – деген (имам Мүслим).

Құрметті жамағат!

Намаз – діннің ең басты рәмізі. Ислам дінінде пенде мен Раббының арасындағы тұрақты байланыс. Сол арқылы пенде Раббысына жақындайды, күнә-кемшіліктерінен тазарады, туралықпен өмір сүру салты нығая түседі және намаз арқылы нәпсінің азғыруы мен қыспағынан сақтанады. Намаз пайғамбарлар мен әулие-әнбиелер үшін және барлық ізгі пенделердің ең басты байлығы, дүниедегі ең сүйікті ісі болған. Өмірдің  ешбір  ләззаты оның намаздан алған ләззатындай болмайды. Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) намазды «Діннің тірегі», «Мүминнің миғражы», «Жұмақтың кілті», «Көзімнің нұры» деп түрлі атаулармен атаған. Мұның барлығы намаз оқудың қаншалықты маңызды екендігінің көрінісі. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

مِفتَاحُ الجَنَّةِ الصَّلَاةُ ، ومِفتَاحُ الصَّلاةِ الوُضُوءُ

«Жәннаттың кілті – намаз, ал намаздың кілті – дәрет», – деген (имам Термизи).

Алла Тағала біздерді шынайы ниетімен намаз оқушылар қатарынан етіп, қасиетті жұма күнгі дұға-тілектерімізді қабыл еткей!

ҚМДБ Уағыз-насихат бөлімі