Руслан ҚАМБАР: Жақсы әкенің шарапаты
Жақсы әке – жаман балаға қырық жыл азық
Қазақтың әрбір сөзінде терең тәрбиелік пәлсапа бар. Жақсы әке – жаман балаға қырық жыл азық. Аталмыш нақыл сөздің түп тамыры шариғаттан бастау алады. Аталы сөз «Алла» деген адамның жақсылығы ұрпағына шарапат екенін көрсетіп тұр. Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):
إِنَّ اللَّهَ يُصْلِحُ بِصَلَاحِ الرَّجُلِ الصَّالِحِ وَلَدَهُ وَوَلَدَ وَلَدِهِ وَأَهْلَ دُوَيْرَتِهِ وَأَهْلَ الدُّوَيْرَاتِ حَوْلَهُ فَمَا يَزَالُونَ فِي حِفْظِ اللَّهِ مَا دَامَ فِيهِمْ
«Алла Тағала мұсылман кісінің ізгілігі (діндарлығы) себепті оның баласын, немересін және отбасы мүшелері мен үйінің төңірегіндегі көрші-қолаңды есендікте ұстайды. Олар Алланы естен шығармайынша осылай жалғасады»,[1] – деген екен. Бұл хадисті қалай түсінбек керек? Қасиетті Құранда
وَكَانَ أَبُوهُمَا صَالِحًا
«Ол екеуінің әкелері сондай тақуа, жақсы кісі еді»,[2] – деген аят бар. Құрандағы бұл қисса – Мұса пайғамбар (оған Алланың сәлемі болсын) мен Қызыр хикаясының үзіндісі. Екі дос ғажайып саяхатты басынан өткереді. Соның ішінде, қос жетім хикаясы да бар. Мұса (оған Алланың сәлемі болсын) жолдасымен сапарлатып бір шаһарға кіреді. Алыс жолдан шаршап-шалдыққан екеуі қала тұрғындарына құдайы қонақ екенін айтады. Бірақ, ешкім оларды үйіне кіргізе қоймады. Амалсыз екі серік қала маңында тынықпақ болған. Олар құлағалы тұрған қабырғаны көреді. Қызыр (оған Алланың сәлемі болсын) қолын тигізгенде, Хақтың құдіретімен қабырға орнына қайта тұрады. Бұл үй екі жетімге тиесілі екен. Қызыр Мұсаға (оған Алланың сәлемі болсын) мән-жайды түсіндіріп: «Қабырға астында қазына бар. Ол байлық жетімдердікі, әкесінен қалған мұра. Екеуі есейгенше қазынаны біреу-міреу қолды етпеуі үшін Алла Тағала маған қабырғаны қалпына келтіруімді әмір етті. Қос жетімнің әкесі ізгі адам еді»,[3] – дейді. Міне, бұл аяттағы оқиға «жақсы әке – жаман балаға қырық жыл азық» деген нақылды ғажап түрде түсіндіреді. Кешегі өткен әулиелер һәм ғалымдар әр намазда бала-шағасына жақсылық тілеп дұға етеді екен. Табиғиндер төресі атанған Сағид бин Мусаиб (Алла оған разы болсын) баласына:
لأزيدن في صلاتي من أجلك رجاء أن أُحفَظَ فيك، ثم تلا هذه الآية: ﴿ وَكَانَ أَبُوهُمَا صَالِحًا ﴾
«Сенің ертеңгі күніңе алаңдап, амандығыңды тілеп намазымды арттыра түсемін», – деп «Ол екеуінің әкесі ізгі еді» аятын оқыған екен. Ибн Ражаб Ханбали (Алла оны рахым етсін):
وقد يَحفظ اللهُ العبدَ بصلاحِه، بعد موتِه في ذريته، كما قيل في قوله تعالى: وَكَانَ أَبُوهُمَا صَالِحًا
«Алла Тағала пенденің діндарлығы себепті «Ол екеуінің әкесі ізгі еді», – деп аятта айтқандай, қайтыс болған соң ұрпағын аман сақтайды», – деген екен. Табиғин Мұхаммед бин Мункадир (Алла оны рахым етсін):
إنّ الله ليحفظُ بالرجل الصالح ولدَه وولدَ ولدِه وقريتَه التي هو فيها، والدويراتِ التي حولها، فما يزالون في حفظِ الله وسترٍ
«Алла Тағала ізгі адам себепті оның баласын, немересін және ол тұратын ауылды әрі сол ауылдың айналасындағы үйлерді қорғайды. Олар Алла Тағаланың қорғауында және панасында болмақ», – деген екен. Абдулазизұлы Омар (Алла оны рахым етсін):
ما من مؤمنٍ يموت؛ إلَّا حفَظه اللهُ في عقبِه وعَقب عقبه
«Мұсылман қайтыс болса, Алла Тағала оның баласын және немересін аман сақтайды», – деген екен. Табари тәпсірінде жоғарыдағы аят жөнінде: «Аятта әкесінің (атасының) ізгілігі (діндарлығы) себепті жетімдер аман-есендікте болғаны айтылуда. Бірақ, жетімдер діндар болғаны хақында сөз жоқ. Екі жетім мен сол атасының арасында жеті ата бар еді», – дейді. Қазақта «ата» сөзі әке мен арғы ата деген ұғымды білдіргені сияқты, Құранда «әке» сөзі әке һәм арғы ата мағынасын қамтиды. Бұл қазақтың «жақсы әке – жаман балаға қырық жыл азық» деген мақалының дәл өзі. Демек, адамның ізгілігі мен діндарлығының шарапаты ұрпағына тимек.
Руслан ҚАМБАР
«Нұр Мүбарак» мешіті наиб имамы
 Предыдущий |
Следующий |
| #12 Ата-ананы құрметтеу әдебі | Құран мен сүннетті түсінудегі буквализм |
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 
