ҮШ ДЕРТ: КӨП СӨЙЛЕУ, ТАМАҚТАНУ МЕН КӨП ҰЙҚЫ
Алматы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Бесін 11:54
Алматы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Алматы
ықшамдау
Таң Күн Бесін Аср Ақшам Құптан
05:55 07:19 11:54 14:41 16:23 17:46
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
20 Джумада-сани 1446
Миләди
22 желтоқсан 2024

Мақалалар

ҮШ ДЕРТ: КӨП СӨЙЛЕУ, ТАМАҚТАНУ МЕН КӨП ҰЙҚЫ

| A | +

Ұлы Жаратушы, кемшіліктерден пәк Алла Тағала адам баласына аманат ретінде оның жаны мен тәнін бергеннен кейін, адам баласына жан мен тәнді тәрбиелеу мен ауру-сырқаудан емдеу жолдарын әділетті Пайғамбарлары арқылы көрсетіп берген. Адам баласының өмірі сынақ ретінде берілгендіктен, сынақтан өтудің жолдары мен ережелері болатындығын біз сау ақылға салып түсінуімізге әбден болады. Сонымен қатар, сынақтар да әр адамға әртүрлі беріледі. Біреуге сынақ байлықпен, біреуге кедейлікпен, біреуге аштықпен, біреуге тоқтықпен беріледі.

Осындай сынақтардың барлығында да адам баласын сүріндіруге сеп болатын өте үлкен дерттер бар. Дерт деп қарастыру себебіміз, олар адамның жанын да, тәнін де тежеп, әрекеттерін баянсыз етеді. Өмірде ауырып тұрған адамның жарысқа қатысып немесе сынаққа түсіп, жақсы нәтижеге жете алмайтындығын көріп те жүрміз. Сол сияқты кейбір рухани және материалдық дерттерге жолыққан адамдар да өмір деген сынақтан баянсыз нәтиже көрсетіп, сүрініп, өзіне де, өзгеге де пайдасыз жексұрын өмір сүріп жатады. Өмір бойы ауырып жатқан адамды да елестетіп қарасақ, өмірі босқа өтіп жатқандай емес пе?! Әрине, ондай адам ауруына өзі себепкер емес, сондықтан ондай жандардың дерті де Алланың сынағының бір бөлігі.

Ал, кейбір өзін-өзі жасанды жолмен ауру етіп жүрген жандардың жағдайына қарасақ, үлкен ғибрат алуға болады. Оларға кей жақсылар «тірі жүрген өліктер» деген атау да берген еді.

Адам баласының көптеген дерттері жайлы пайғамбарлар, ғалымдар, философтар сөз қозғаған еді. Қасиетті Құран мен шарапатты хадистер адамдардың дерттеріне үнемі ескерту жасап, оны үнемі емдеуге тырысып отырады. Ол дерттердің мысалы ретінде көп сөйлеуді, мезгілсіз тамақ жеуді, бос нәрселермен көп айналысуды, жөнсіз ұйықтай беруді, өзіне қатысы жоқ нәрселерге араласуды, адамдардың көңілінен орын алу үшін ғана амалдар жасауды және өзге де амалдарды түбегейлі тыю болмаса да, олардың жақсы амал емес екендіктерін меңзейтін немесе оларды азайтуға қоғамды ынталандыратын хадистер мен аяттар өте көп. Әрине ол амалдар харам немесе мәқрүһ тахриман деңгейіндегі амалдар емес. Өйткені айтылған деңгейдегі амалдарды міндетті түрде әрбір мұсылман өзінен және өзгеден кетіруге арнайы көңіл бөлуі міндет. Ал, ұлы және ұлағатты ғалымдарымыз адамды осынау үлкен харам етілген нәрсеге апаруға себеп болатын фактор айтылған дерттерден тыйылмау екендігін де айтады. Ғылыми зерттеулерге қарасақ та, адамның кейбір уақыты мен энергиясын құртатын бос нәрселермен айналысуының себебі ретінде олардың жеңіл жолмен дофамин алуын айтады. Атаулы «бақыт» гормонын оңай жолмен, яғни, айтылған дерттерден алып үйренген адам, одан да оңай алу жолдарын іздеп, батпаққа бата беретінін адамзаттың тәжірибесі анық көрсетіп кетеді.

Тақырыбымызға айтылған үш дерт, адамзат үшін кездесетін барлық дерттердің бастауы деуге әбден болады. Өйткені бұл дерттер адам баласымен ұзақ өмірінде бірге жүретін ең бастысы үш әрекетпен байланысты. Әрине адам ұйықтамаса немесе тамақтанбаса, сөйлемесе өмір сүруі өте қатты қиындайтыны белгілі. Басқа көптеген дерттерді сол дертке қатысты болған іс-әрекеттерді тәрк ету арқылы қоюға болатын болса, біз айтылған үш дертке қатысты іс-әрекеттерді тәрк ету мүмкін емес. Бұл жолы тәрбиелеу тек орнымен қолдану деген өмір бойы жалғасатын өте үлкен күреске айналады. Хадисте Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Адам жақсы сөз айтсын немесе үндемесін» – деп тыйым салғаны сияқты сөзге қатысты мәселелерді өте көп қозғауы сөз құралын тәрбиелеудің өте қиын екенін ерекше көрсетеді. Сахабалардың бос сөзбен уақыт өткізбеу үшін ауыздарына тас салып жүруі, ғалымдардың өмірінде бос сөзге арналып қалмау үшін әрдайым зікірге байлануы деген сияқты әрекеттер олардың қарапайым бос сөзден қаншалықты қашық болуға тырысқандығын көрсетеді. Сол үшін бұл дерттен құтылудың жолдары ретінде: зікірді барынша көбейтуді, бос уақыттарды кітап оқу, Құран жаттау деген сияқты пайдалы істермен байлауды, саналы сөз айтуға тырысуды, бос әзіл-ысқаққа жақын адамдардан барынша алыс болуды, көп ораза ұстауды келтіруімізге болады.

Ал, келесі бір дерт адам баласының қуатының басты қайнаркөздерінің бірі болған ұйқының шамадан тыс көп болуы арқылы адам баласының өмірінің мәнсіз өтуі. Әрине, ұйқы адам баласына күнделікті қуатын толықтыру үшін жететін, ғылымда айтылған мөлшерден аспаса, ол дерт болмайды. Ал, көп ұйқының апаратын жері – желкеден басқан жалқаулық. Ол құлшылықтағы, өмірдегі салиқалы амалдарға деген ықылассыздықты тудырады. Ықылассыз адам ешқашан істі өз мәніне жеткізіп орындамайтын болғандықтан, жалқаулық адам үшін ең қауіпті дерттердің қатарынан. Әрине, белгілі науқасы бар адамның денсаулығына байланысты көп ұйықтауы емес, сау адамның өзіне керек болған мөлшерден асырып, мезгілсіз ұйықтау дерті. Сол үшін де ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) таң намазы мен құптан намазын жамағатпен оқуға, таң атқаннан күн шыққанға дейін ұйықтамауға, уақытымен ғана ұйықтауға әрдайым ісімен және сөзімен үгіттеп отырған. Көп ұйқыдан құтылудың жолдары ретінде: уақытымен ұйықтауды, яғни түнгі уақыттағы ұйқыны, таң намазына әрдайым жамағатпен оқуға ұмтылуды, ұйқы алдында тамаққа тойып алмауды, ұйқы қысқан сәтте барынша физикалық жаттығулар жасау мен дәрет алуды, кейде отырып ұйықтап алуды, маңызды жұмыстармен айналысуды, адамға глюкоза беретін кейбір жемістерді жеуді ұсына аламыз.

Біздегі үшінші үлкен дерт, ғалымдардың барлығы да барша дерттердің бастауы деп санаған – көп тамақтану дерті.

Көп тамақтану барысында адамның көп энергиясы тамақ қорытуға кететінін, тамақтардың адамға пайда болып емес, зиян болып сіңетінін, үнемі тойып жүрген адамның әлсіреп тұратындығын да білеміз, тіпті, біздің практикамызда өте көп кездеседі деп айтсақ та болады. Әрине, адамның жас мөлшеріне сай және өзіне сай жеткілікті мөлшерде тамақ жеуі ол адам үшін өте пайдалы және солай жеуі де шарт. Алайда, әр мұсылман өмірінде үлгі тұтатын ұлы тұлға Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өміріне зер салсақ, оның ешқашан да тойып тамақ жемегендігін көреміз. Тіпті өмірінің басым бөлігін ораза ұстаумен өткізгендігі бізге өзгеше бір насихат береді. Бірақ, әр адамның ағзасындағы ерекшеліктерге байланысты, адам өзіне қажетті тамақ мөлшерін де жеуі керек. Олай жасамаса, ол нәрседен де ауруға ұшырауы әбден мүмкін. Сондықтан аштыққа ұмтыла беру әрдайым пайдалы деген ой да қалыптасып қалмауы шарт. Дертке айналған көп тамақтанудан құтылудың жолдары ретінде: аптаның кемінде екі күнінде ораза ұстауды, тамақ жейтін орындар мен дастарқан басына тек тамақ жейтін уақытта келуді, тамақты тойғанша емес, тек жеткілікті деңгейде ғана жеуді, ұйқыға жатар алдында тамақ жемеуді ұсына аламыз.

Айтылған үш дертте де түбегейлі құтылу жолы болмағандықтан, ұсынылған жолдарды адам баласы өмір бойы ұстануға мұқтаж екендігін түсінеміз.  Нәпсі тәрбиесіне қатысты күрестің бастауы да, осы айтылғандарды өмір бойы ұстану. Егер, ол күрес аз уақытта бітіп қалатын болса, Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) оны ұлы күрес деп ерекшелеп айтпайтын да еді. Бүгінгі қоғамға қарайтын болсақ, адамдардың басым бөлігі айтылған үш дертке шалдығып, маужырап жатқан маубас қоғамның көрінісін көрсетуде. Бұл біздің ең үлкен қасіретіміз. Әрбір адам әуелі өздерін, сосын бала-шағасын әуелі осы дерттен айықтыру үшін сөзімен де, ісімен де насихат етіп, бұл жолда аянбай күрес жүргізуі арқылы ғана дамыған, білімді, ұлы істерді атқаратын қоғамға жетуге болады. Жаратушы иеміз дерттерден айығуымызды жеңіл етіп, ықыласты мұсылмандардан болуымызды нәсіп етсін!

 

Ерлан ТАЙЛАҚОВ,

 «Нұрлытау» мешітінің бас имамы

ДЕРЕККӨЗІ Azan.kz

Ислам ақпараттық-ағарту порталы 

Тегтер: мақала
Предыдущий Следующий
ОТАНДЫ СҮЮ – ИМАННАН НЫҒМЕТКЕ ШҮКІР ЕТУ – ИМАНДЫЛЫҚ БЕЛГІСІ

Тақырып аясындағы мақалалар

Пайым-парасат ТӘКӘППАРЛЫҚ - ТЕРЕҢ ҚҰЗ
Тәкәппарлық – адамның өзіне, өзгелерге және өмірге деген қате көзқарастардың бір көрінісі. Бұл мінез-құлық адамның рухани және моральдық дамуына кедергі жасайтын терең құзға айналады. Тәкәппарлық – араб тіліндегі «кибр» және «тәкәббур» сөздерінен шығады. Ол «үлкен», «ұлы болу» деген мағынаны білдіре...
Әдеп (этика) КЕЛІННІҢ СӘЛЕМ САЛУЫ
Қазақ халқының рухани мәдениеті мен тұрмысында келіннің сәлем салуы ерекше орын алады. Бұл дәстүр ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, қазақы тәрбиенің ажырамас бөлігіне айналған. Келіннің сәлем салуы тек құрмет көрсету ғана емес, сонымен қатар үлкенге ізет пен кішіпейілділіктің белгісі саналады. Бірақ бұл дә...
Ихсан ілімі ИМАН МЕН ИХСАН МӘСЕЛЕСІ
Дінге сенуші адамдардың арасында көптеген сұрақтар қойылады. Солардың ішінде «дін дегеніміз не?», «ихсан деген не?» «ислам деген не?». Әрине бұл сұрақтарға жауап беру үшін мақалалар, тіпті кітаптар жазылады....
Ихсан ілімі ИХСАН ІЛІМІ
Ихсан ілімі адамды немесе адам рухын кемелдендіретін хал ілімі ретінде сипатталады және ол Құран мен сүннеттегі қағидалардың толық орындалуымен түсіндіріледі. Ихсан ілімі қателік пен күнә жасауға себеп болатын адам бойындағы материалдық әрі рухани қуат көздерін тізгіндеп, оның орнына сауап пен ізгіл...
Пайым-парасат ҚҰРАН АЯТАРЫНДАҒЫ "ЖҮРЕК" ҰҒЫМЫ
Жүрек - ақыл, таным, білім, ниет, сенім, даналық және құрбандық тәрізді адам үшін өте маңызды мәселелердің жиынтығы. Егер жүрек тірі болса, бұл сезімдер де тірі болып саналады. Егер ол қандай да бір себеппен тоқтаса не күйзелсе, онда бұл өмірдің саған қойған белгісіз жоспарының сәтсіз жері  немесе қ...
Пайым-парасат АЛМА АҒАШТЫ БЕРГЕНІНЕ ҚАРАП БАҒАЛА, АДАМДЫ ЕҢБЕГІНЕ ҚАРАП БАҒАЛА
Еңбек қай ғасырда да қай заманда да адамзаттың дамуы жолында өзінің мәні мен маңызын жоймайтын ең басты күш. Адам былай тұрсын кішкене жәндіктер де ала жаздай тынымсыз еңбек етіп тіршілік етіп өмірін жалғастырып келе жатыр. Осыған қарап-ақ еңбекті тіршіліктің көзі деу де артықтық етпейді. Сол себепт...

Оқырмандардың пікірі (0)

Қызықты тақырыптар

Қоғам АДАЛ АС
Адам бойына керекті дәрумендер дұрыс тамақтану арқылы берілетіні әлдеқашан дәлелденген. «Дені саудың- жаны сау» деген ұстанымға берік һәм осы негізді бойға үйретуге бекіген жастар бүгінде адал ас тұтынушылар қатарын толықтыруда....
Қоғам ЗАЙЫРЛЫЛЫҚ ТҮСІНІГІ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ
Қазақстан – зайырлы мемлекет, ол діни мекемелердің мемлекеттен бөлінуін білдіреді. Бұл еліміздің конституциясында бекітілген, барлық діни және діни топтардың заң алдында теңдігіне кепілдік беретін және барлық азаматтардың діни сенім бостандығын қамтамасыз ететін маңызды қағидат. Қазақстанда ресми ді...
Қоғам БІЛІМ – БАҒА ЖЕТПЕС БАЙЛЫҚ
Наурызбай қажы ТАҒАНҰЛЫ Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти 
Қоғам АР-ОЖДАННЫҢ АЛТЫН ҚАЗЫҒЫ
Наурызбай қажы ТАҒАНҰЛЫ Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти
Қоғам БОЗДАҚТАРЫМЫЗДЫҢ РУХЫ ШАТ БОЛҒАЙ
Наурызбай қажы ТАҒАНҰЛЫ, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти
Қоғам МҰСЫЛМАННЫҢ БАУЫРЫНДАҒЫ АЛТЫ АҚЫСЫ
Кісі ақысы мәселесі бойынша дінімізде жиі қозғалып, осы тақырып аясында көптеген мағлұматтар бар. Кейбір хадистерде мұсылманның бауырындағы бес ақысы деп келсе кейбірінде алты ақысы деп келеді, ал  кейбір деректерде тіпті отыз....
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
20 Джумада-сани 1446
Миләди
22 желтоқсан 2024
Намаз уақыттары
қазір

Бесін 11:54

Екінтіге дейін 01:21

Задайте вопрос устазам

Ва алейкум ассалам. Ваше омовение и намаз действительны, так как нить установлена в лечебных и в

Администратор Azankz
17 жел. 2024

Признаки любви к Пророку ﷺ

<script>alert(a)</script>

X
28 қыр. 2024

Обязанности мужчины перед своей семьей

А как же быть женщине, такой как я, которая рано вышла замуж, работала вплоть до родов, собирала каж

Лейла
28 қыр. 2024

Обязанности мужчины перед своей семьей

А как же быть женщине, такой как я, которая рано вышла замуж, работала вплоть до родов, собирала каж

Лейла
28 қыр. 2024
Created with Sketch. {{!-- --}} {{!-- --}} {{!-- --}} Created with Sketch. Asset 1mdpi