ТЕРІС ИДЕОЛОГИЯНЫ ТАРИХИ САНА АУЫЗДЫҚТАЙДЫ

Қазіргі күні жалпақ әлемдегі діни-саяси ахуалдың тұрақты емес екені, оған түрлі саяси-экономикалық астыртын күштердің әсер етіп отырғаны туралы баршамыз білеміз. Таяу Шығыс елдерінде орын алған діни экстремистік топтардың ел ішінде ылаң салып, бүлік шығарғаны, одан қаншама жазықсыз азаматтардың жапа шеккені жайлы да естіп жатамыз. Жалпы теріс идеологияны тежеуші күш болып саналатын «тарихи сана», «тарихи жад», «ұлттық код» ұғымдарына тоқталып көрмекпіз.

Жасыратыны жоқ, кейбір теріс көзқарастардың өскелең ұрпақтың санасына сынамалап еніп отырғаны, соның кесірінен азаматтарымыздың әлі де болса жалған ағымдардың жетегінде жүргені белгілі жағдай. Теолог мамандардың пікірінше, бүгінгі ел арасында радикалды іс-әрекеттерге итермелеп отырған деструктивті ағым ұстанушыларының «идеялық тартымдылығы» тоқтар емес. Мұның соңы діни дүрдараздыққа итермелеуі әбден мүмкін.

Діни экстремизмге қарсы күрес мекемелері жыл сайын өз тәсілдерін жақсартып, заман ағымына орай өзгерткенімен, теріс идеядағы азаматтардың саналарына интернет құралдарының ықпалы азаймауда. Елдегі діни экстремизммен күресте шет елдік теріс ағым жолындағы ұстаздың діни түсінігіне, өзге шет елдегі басқа бір ұстаздың түсінігімен жауап беру орын алған. Бұл түптеп келгенде ұлттық мүддені түгендемейді. Бұл радикалды ағымдармен күрестегі мамандардың да рухани жаңғыруы қажеттігін туындатады.

Жас ұрпақтың санасында ата-бабаларынан сіңген ұлттық жады бар. Біз соны қозғай білуіміз қажет. Бүгінгі ел арасына ылаң салып бүлдірген жат идеологиялардың негізі сырттан таңылғандықтан, оған қарсы күш ұлттық болмыс екенін ұғынуымыз керек. Мәуләнә Румидің: «Сыртыңа қарағанда ішіңді тазарт. Сыртың – халықтың, ал ішің – Хақтың назарында тұр» деген сөзін діндарлар мен діншілдерге түсіндіру жұмысымызда ту етіп алуымыз қажет деп санаймын.  Сонымен қатар, теріс ағым жолындағы азаматтарға тарихи сананы алға тарта отырып, данышпан Абай айтқан «жүрек ілімін» дұрыс қолдана білуіміз керек. Батыс философтарының айтуы бойынша батыс пен шығыс өркениеттер қақтығысын жүрек ілімі (бір құдіреттің бар екеніне бас ұра отырып, адам баласын сүюге бағытталған ұстаным) ғана жұмсарта алады екен. Біз осыны дұрыс түсіндіріп, дұрыс мағынада көрсете білсек, теріс түсініктегі азаматтардың идеялық тартымдылық кеңістігін алмастыра алар едік.

Жат ағым ұстанушыларымен күресте қазақ елінің Еуразия кеңістігіндегі алып мемлекеттің мұрагері екенін саналарына сіңіріп отыру маңызды. Мынау ұшы-қиыры жоқ ұлан-ғайыр атыраптың иесі саналатын елімізге деген мақтаныш сезімдері мен ұлттық құндылықтарға деген оң көзқарасын қалыптастыруымыз шарт. Сонда ғана өзге дәстүр мен өзге мәдениетке еліктемейтін болады.

Тағы бір назар аударарлық жәйт: деструктивті ағым ұстанушыларының ойлау жүйесінде Ислам діні мен ұлттық бастаулар арасында идеялық қақтығыс бар. Сондықтан да ақпараттық насихат пен түсіндіру жұмыстары кезінде  антиэкстремистік идеологияның тек діни процесс есебінде қалып қоймағаны абзал деп пайымдаймын.

Дүниеге сәл-пәл көз тастап көрелік. Мұқым мұсылман елдерінде (Малайзия, Түркия) Ислам мен ұлттық патриотизм сезімін ұштастыра біледі. Ал бізде керісінше Ислам діні мен ұлттық бастауларымыздың арасында қақтығыс жиі туындап отырады. Жоғарыда сипаттағанымыздай, адамның санасында тарихи жадыны, сананы қайтадан жаңғырту керек. Бұл жады атадан балаға беріліп, адамның сана сандығында сақталып тұрады.

Біздің таным-түсінімігімізде кейбір комплексті жағдайлар берік орнығып қалған. Айталық, «оң-солы қалыптаспаған, дінге ат үсті келіп адасып жүрген адамның басқа адамдармен бір пікірге келуі неғайбыл» деген орнықсыз түсініктер бар. Бұл қате пікір. Себебі, бүгінгі деструктивті ағым ұстанушысының ата-бабасы о басынан бері теріс ағымда болмағаны ақиқат қой?! Оның бар қателігі – діни фундаменті дұрыс бекімеген және жеткілікті деңгейде білім алмағандықтан болып отыр. Ал егер ол азаматтар дінді тиісті орындардан, мешітттер мен имамдардан оқып үйренген болса, онда олқылықтардың орны баяғыда-ақ түгенделер еді. Демек, саналық жадыдағы берік орнамаған теріс түсінікті оң көзқарасқа ауыстыру және қоғамға бейімдеу әбден мүмкін деген сөз. Адамның арғы жағындағы жадысын жаңғыртсақ ғана, бергі жағындағы теріс ақпарат жуылып, шайылып кетпек.

Сол себепті де өзіміздің ұлттық жобамыз – тарихи сана арқылы оларға қарсы тұрып, жоғымызды түгендей алмақпыз. Қорыта келе, айтар ойымызды Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Жат ағымдағылармен күресте оларға тарихи санамыздың тереңдігі арқылы, ұлттық салт-дәстүрлеріміз бен әдет-ғұрыптамыздың тамаша мысалдары арқылы төтеп бере аламыз» деген сөзімен түйіндемекпіз. Расында да ұлттың ұлағаты мен ұрпақ санасында жаңғыруын қамтамасыз ететін «тарихи сана» ұғымы қай халықтың болмасын дамуы мен жандануында ерекше рөл атқаратыны белгілі. Осыны таным көкжиегімізге берік орнықтырайық, құрметті оқырман қауым!

 Абишев Қуаныш 
Алматы 
Орталық мешітінің наиб имамы