Кешірім сұрау – күштіліктің белгісі

Отбасы кеңесшісі маманының әңгімесі: "Әкем вестерн актеры Джон Уэйнді ерекше жақсы көретін. Оның барлық фильмдерін сүйіп тамашалайтын. Әсіресе «Нағыз ержүректілік» фильмін ұнататын. Сол фильмде Джонның: «Нағыз ер азамат ешқашан кешірім сұрамайды» деген сөзі бар. Осы сөзді әкем өзіне ұран етіп алды. Әкем ғажайып адам еді. Қаталдық оған жат мінез еді. Ашулану дегенді білмейтін. Ара-кідік жүйкесі сыр беріп, анама және кейде маған қатты сөйлейтін. Әкемнің өмірде бір рет те кешірім сұрағанын естімеппін. Сол мінезін мен үлгі ретінде көретінмін. Бұл Джон Уэйннің жанкүйерлеріне ықпалы деп білемін.

Мен кешірім сұрамаймын деген ойдан аулақ едім. Бірақ іс жүзінде кешірім сұрау оңай емес екен. Жазатайым ісім немесе сөзім себепті әйелімнен кешірім сұрауыма тура келуі мүмкін деген ой басыма кіріп-шықпаған еді. Жұбайымды жақсы көремін. Ниетім оны шын бақытты ету еді. Әйелім де мен үшін барлығын істейтіндігіне бек сенімде едім. Барлығы үйленген соң басталды. Бұрын байқамаған бойымдағы бір жайтты көрдім. Кешегі мен жақсы көрген қыз, бүгінгі әйелімнің кейбір пікірлері ақымақтың ойы сияқты еді. Онысын ашық бетіне айттым. «Дұрыстап ойлан, мынауың ақылға сыймайды!» – дедім. Бұл сөздер арамызға от түсірді. Үйдегі атмосфера ушығып жатты десем әсірелегенім емес.

Әр текетірестен кейін екеуіміз үнсіз қалатынбыз. Бірнеше сағатқа дейін сөйлеспейтінбіз. Кейде үнсіздік бірнеше күнге дейін созылатын. Соңыра, түк болмағандай қайта әңгімелесіп кететінбіз. Осылайша бірнеше күн немесе ай тыныштық жалғасып жатады. Ауыр немесе дөрекі сөз себепті қайта жарылатынбыз. Міне, сонда әкем сияқты шешім қабылдадым. Ешуақытта кешірім сұрамаймын деп шештім. Тіпті іштей жанжалға әйелімді кінәлап, оны жазғыратынмын. Соның салдарынан алғашқы отбасылық өміріміз біз ойлағандай жақсы болды деп айта алмаймын.

Дінде тәубе, қатесін мойындау жайлы көп айтылады. Қасиетті Құранда:

إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ

«...Ақиқатында, Алла Тағала тәубе етушілерді және тазаланушыларды жақсы көреді[1]» десе, ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың игілі мен сәлемі болсын):

كل بني آدم خطاء, وخير الخطّائين التوابون

«Барлық адам баласы қателесуші. Қателесушілердің ең жақсысы тәубе етушілері[2]», – дейді.

Қателікті мойындамау ең жаман қасиет. Бұл өзгеден бұрын өзіңді алдау екен. Қатемді мойындаумен Құдай алдында жаным тыныштала бастады. Беймәлім жан рақатын сезіндім. Әрине, жұбайымның алдында кешірім сұраудан гөрі Жаратқан алдында кешірім сұрау әлдеқайда жеңіл еді. Бірнеше айдан кейін әйелімнен де кешірім сұрауды үйрендім. Әйелім кешіруге дайын боп шықты. Уақыт өте келе әйелім де қателерін мойындап, кешірім сұрайтын болды. Отбасы мәселесі бойынша кеңес беру тәжірибемде қателеспейтін және кешірмейтін отбасы дұрыс өмір сүре алмайтындығын түсіндім. Өз тәжірибемнен айтарым: «Біз пендеміз. Пенде кейде біреудің жанын жаралайтын сөз айтуы, тіпті әрекет жасауы мүмкін. Мұндай сөз бен іс жұбайлардың арасындағы сезімге бөгет тудырады. Ал бөгет пен кедергі уақыт өтумен өз бетінше жоқ боп кетпейді. Бөгетті бұзудың жолы қолмен жасалған қателікті мойынмен көтеру. Кешірім сұрау. Реніш, екінші тараптың кешіруі арқылы ғана жойылады».

Бірнеше жыл бұрын әріптесім екеуіміз кешірім сұрау жайлы әлеуметтік сауалнама жүргізіп көрдік. Сауалнамаға жүз адам қатысты. Респонденттер: Кешірім сұрағанда нақты не айтасың немесе не істейсің? Және сенен кешірім сұраушыдан қандай сөз, қандай әрекет күтесің? – деген екі сұраққа жауап беруі қажет еді. Жинақталған жауаптарды бес топқа бөлдік. Мұны кешірім сұраудың бес тілі деп атадық. Нәтижеде, мынадай қорытындыға келдік. Бірінің қабыл еткен кешірімін екінші біреу кешірім деп мойындамауы мүмкін. Демек, жұбайлардың бірін-бірі кешірмеуінің себебі осы. Олар кешірім сұраудың жолын таба алмауда. Яғни, ауызбен айтқан кешірімі жұбының түсінігіндегі ұғымға сай келмеуі. Қолында кілт бар. Бірақ ол кілт қарсы алдындағы есікті ашады ма? Міне, бұл басқа мәселе. Мысал айтып көрейін, күйеуі: Мен істеген ісіме өкініп тұрмын, – дейді. Әйелі болса: Иә, бірақ сен басқа еш нәрсе айтқың келмей ме? – дейді. Бұл сөзімен әйел әлі де кешірім күтіп тұрғанын білдіруде. Ал күйеуі болса кешірім сұрадым, одан басқа не дейсің деген ойда.

Біз кешірім тілін әке-шешемізден үйренеміз. Мәселен, кішкентай бала қарындасын ұрды делік. Анасы: «Балам қарындасыңды ұрма. Барып кешірім сұра. Мен өкініп тұрмын, – деп айт», – дейді. Бала осы сөздермен кешірім сұрайды. Отыз жасына келгенде әйелімен ұрысып қалса: «Мен өкініп тұрмын», – деп, татуласу үшін кешірім сұрайды. Бірақ әйелі ренжуін тоқтатпайды. Отыз жасар жігіт мұны түсіне алмай қиналады. «Неліктен кешірімді қабыл алмайды?» – дейді. Ал әйелінің кешірім тілі мүлдем басқа. Себебі қыздың анасы кешірімнің басқа түрін үйреткен. Қыздың бала күнінен құлағына құйып өскен кешірімі: «Мен қателестім. Мені кешіруіңді сұраймын», – деген сынды нұсқа. Міне, осы сөздерді ол күйеуінен күтуде".

Ендеше, кешірім сұраудың бірнеше түрі бар екен. Біреу сыйлық беріп, біреу серуенге алып шығып, біреу кешір деп ағаттығын жуып шаяды. Ең бастысы, кешірім сұрау кемшілік емес, күштілік екенін білу. Сонымен қатар, кешіре білу әлсіздің қолынан келмейтін іс екен.

 Руслан ҚАМБАР

барак мешітінің найб имамыНұр-Мү

«Үйленбей тұрып үйрен» кітабынан