БӨГДЕ БАҒЫТ БҮЛІККЕ АЛЫП КЕЛЕДІ

Дініміз ислам бейбітшілікпен ынтымаққа үндейтін жақсылыққа шақырып ізгілікті насихаттайтын зұлымдықпен жауыздыққа озбырлықты құптамайтын  асыл дін. Сол тыныштықпен бейбітшілік рәмізі болған дініміздің  бірлігіне сына қағатын тура жолдан адастырушы топтар бар екені мәлім. Оларды қазіргі таңда жат ағым, кері ағым, теріс ағым, адасқан ағым деген атаулармен атап жүрміз.

Жалпы адамзат баласының азғындықтан сақтана алмай, бір нығмет іспетті болған дінді ұстануда адасулары, діннің атын жамылып өз жолдарына пасық пиғылдарына пайдалануға тырысып бағулары, тарихта бүлік істерімен қан төгістермен есте қалып, фитнашыл бүлікшілдер тізбегін жалғастырып келеді. Саф діннің тұнығын лайлаған діншіл радикалды әрекеттер қоғам тыныштығын бұзып, халықты діннен бездіріп жеккөрінішті етуде. Шәкәрім Құдайбердіұлы атамыз «Дін десе тұра қашты есті азамат», - деп осы жағдайды меңзегендей. Шынайы исламның дәстүрлі бағытын ұстанған ертедегі ата-бабаларымыз өз бата-тілектерінде «діннің апатынан сақта!», - деп тілеп отыратын. Бұл ретте діннің де өз ішінде жоятын апаты (сынағы) болатынын тап басып байқаған. Мысалы айтар болсақ, бір отбасында аға-бауырлардың әртүрлі діни бағыттарға кіріп бірін-бірі сыйламауы, адамгершілік қасиетті өзінің теріс діни танымымен өлшеуі, ата-анасын кәпірге шығару, өзінің бағытына ермегендерді (жаһил) наданға балауы сынды көптеген адасушылық пиғыл әрекеттер т.б. ардақты елші Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігімен сәлемі болсын) Хазреті Усамадан жеткен мына бір хадисінде: «Бір күні Усама р.а  былай дейді, бір күні Алла Расулымен отырған едім. Сол күні ол Мәдинаның биік үйлерінің төбесіне шығып, айналаға барлай қарап тұрып бір мезет: дәл қазір үйлеріңнің арасында бүліктің нөсердей жауғанын көріп тұрмын,»[1] - деді, - деп, Алла елшісі өзінің өмірден өткен соң келеңсіздіктер орын алатынын байқаған болатын. Расында да Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігімен сәлемі болсын) дүниеден өткен кезеңдерден ағымдардың бастау алып, исламда бүлік топтар пайда болып қалыптасқан.

Адасқан ағымдардың арасында ажырасу талақ айту, ата-анасын кәпірге шығару, бейіт басына құран оқымау, ас беру рәсіміне қатыспау, құран бағыштауға қарсы болу, дұға қылғанда алақанды жаймау және бет сипамау, сақалды бей-берекетсіз өсіру, балақты қысқарту, намаз оқығанда талтайып тұру, қолын кеудесіне қойып оқу сынды көптеген белгілері бар. Бұл белгілерінің барлығының шығу тегі Құран және сүннет біздің жолымыз деуінде жатыр, өзгелерді ширк бидғатпен айыптайды. Әсілінде құран және сүннетті ғалымдарымыздың түсіндіргеніндей ұстану болатын.

Жалпы дін ұғымының ауқымы кең деп білсек, діни білімнің қалыптасуында мазхаб діни мектептердің орны ерекше. Біз ұстанатын діни жол Имам Ағзам Әбу Ханифаның Ханафи мазхабы, өзге үш мазхабтың ішіндегі ең үлкені. Аталмыш мазхабтарда қоғамдық ынтымақтастықты бұзбайтындай және бүлікке себеп болмайтындай қарама-қайшы пікір болса, оны пікір алуандығы рақымшылық деп қабылдаған. Тіпті «Қазы (сот) үкім беретін кезде ижтиһад етеді де дұрыс болғанын таба алса екі сауап, ижтиһадында қателессе бір сауап алады», – деген. Сол ағымдардың қателіктерінің бірі құлшылық амалдарында «Менікі ғана дұрыс деуінде». Негізінде «Мен тек абзалын ғана ұстап жүрмін» деген ұстанымда болуы керек.

Ислам әлемінде сенімге байланысты арпалыстың өршіген хижри екінші ғасырында иман сенім ұғымдарын нақыл және ақылмен қисын қағидаларын бекітетін кәләм ілімі пайда болды. Бұл ілімнің басында екі имам: бірі имам Матуриди екіншісі Әшғари болатын. Біздің сенімге қатысты Матуриди жолын ұстанып амал фиқһта Ханафи бағытын ұстануымыз сонау  ата–бабамыздан бері келген діни ұстанымымыз. Тарих қайталанатынын ескерсек өзгенің қаңсығын таңсық қылмай Матуриді ілімін зерттеп, Әбу Ханифа ұстанған бағытпен құлшылығымызды түгендеп иманның жемісін көру барлық азаматтың асыл парызы. Асыл дініміздің мақсаты да осы.

Белгілі бір ағымның жетегінде құрыққа сырық болып жүрген адамның жылдар бойы сол ағыммен жүрседе ешқандай нәтижеге қол жеткізбеуі, алтын уақытының босқа кетуі, аяғында өкінішті жағдайларға алып баратын оқиғалардың орын алуы көптеп кездеседі. Атап айтсақ, Такфиризм ағымының ұстанушылары басым бөлігі жастық шағында эмоцияға берілгендіктен адасып кеткендер. Діни білімі артпақ түгілі оның айналасы салт-дәстүр тарих әдебиет өнер тағы басқа да қоғамдық салалардан кенжелеп дүмбілез догманың соңынан қартайғанша өнбейтін құр сүлдері созылған уағызынан сапырып жүре береді. Ең өкінішітісі ағымдардың жетегіне еріп адасқан адамның өзінің қателігін мойындамай өзін тура жолдың жаршысы іспетті көрсетіп қоғамды түзеуге ұмтылуы еді.

Ислам тарихына көз жүгіртіп Әһлү сүннет ғалымдары тарапынан адасқан деп үкім етілген ағымдарды зерттеп қарайтын болсақ, басым көпшілігі жеке бастың қамы немесе белігілі бір топтың билікке келу жолындағы саяси мүдде мен мақсаттың негізінде шыққандығы болып отыр. Олар көздеген мақсаттарына жету үшін құран аяттарымен сүннеттен дәлел іздеп, шариғатты бұрмалап өз жолдарын ақтауға тырысқан. Алайда тарих  өз-өзіне төреші демекші мұндай адасқан ағымдар уақыт өте келе әшкереленіп жойылуға мәжбүр болған.

Моллақанағатұлы Рахматулла

Макка мешітінің бас имамы