АЛЛАНЫ ТАНУ (ИХСАН)

«Алланың өзі де рас, сөзі де рас.

Рас нәрсе ешқашанда жалған болмас» Абай

Пенденің иланып, Аллаға сенгенін - иман келтірді деп айтады. Ардақты Пайғамбарымыз Мухаммед Мұстафа (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) хадисінде «Исламның құрылысы 5 нәрседен тұрады:

1. Аллаға иман келтіру;

2. Намаз оқу;

3. Ораза ұстау;

4. Зекет беру;

5. Қажылыққа бару» -  деді.

Яғни діннің, сенімнің, иланудың алғышарты Алла Тағаланың бар екеніне, бір екеніне сену. Әрине, жүрекпен сеніп, тілмен үйіріп, ақылмен қабылдаған соң Алла Тағаланы ылайықты түрде тану керек болады. Екі дүниенің жаратушысы Жаббар иеміз, әуел бастан болған, бар болады, ұйықтамайды және мызғымайды, тумады және тудырмады. Пәк, субханаллаға иман келтірген адам, сенумен ғана шектелмей, құлшылығын жасап, серік қоспай, Алланың бұйрықтарын орындап, тыйымдарынан тыйылу пенденің Аллаға деген махаббаты. 

Алла Тағаланы танып білу пенде үшін аса маңызды іс, себебі ол иманның негізі және құлшылығының маңыздылығы болып саналады.

Шақиқ Ибн Ибраһим: «Егер пенде екі жүз жыл өмір сүріп, бірақ Алланы дұрыс танымаса, өмірінің де, құлшылығының да зая кеткені. 1. Алла Тағаланы біліп танымаса, 2. Алла Тағаланың амалын білмесе. 1. Алланы білу дегеніміз, Алла айқынды да, жасырындыны да, құпияны да, кемістікті де біледі және жасырады. Қуланған айла-сұмдығынды да біліп тұрады», - деп айтқан екен. 

Яғни, Алла Тағаланы білу дегеніміз - Алла адамның ішкі дүниесін, ішіне не жасырғанын және ой-санасын біледі. Әл-Хашр сүресінің 18 аятында: «Алла Тағаладан қорқындар, шексіз Алла не істегендеріңді толық біледі» - делінген. Сол себепті де, пенде, тек қана сыртқы көрініске салиқалы, тақуа мұсылман болып көрініп, сыртқы дүниесін әрлеу емес, ішкі дүниесін түзету, ой-пікірін тазалау, ниетін дұрыстауы маңызды. Яғни, Алла Тағаладан сырттай да, іштей де қорқу керек, көрер көзге, көпшіліктің арасында тақуа болып көрінгенімен, иманыныздың бағасын оңаша қалғанда айқындайсыз және өзіңізге сын баға бересіз. 

Жәбірейіл періште (а.с.) адам кейіпінде келіп Пайғамбарымыз Мұхаммедке (оған Алланың  салауаты мен сәлемі болсын) тізесін тигізіп, сұхбаттасқандығы туралы әйгілі хадисте Ихсан туралы сөз етеді. Сонда Ихсан дегеніміз - «Алланы көріп тұрғандай және Алла сені көріп тұрғандай хәлде болу» - деп жауап береді Мұхаммед Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын). 

Яғни, Алла Тағаланы танудағы бірінші шарт: Алла ішкі дүниемді көріп тұр деп, бір қалыпты тақуалықты ұстану. Алланы танудағы маңызды келесі мәселе - Ықылас. 

Мұхаммед Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) хадисінде: «Жасаған амалдарынды ықыласпен жасандар, себебі ықылассыз жасалған құлшылықты қабыл етпейді», -  деді. Ықыласты амал дегеніміз, тек қана Алланың разылығы үшін, ешбір риясыз жасалған амал. Егер жасаған амалыныз ауқымды, көлемді болып көрінгенімен, пейіліңізде мақтаныш немесе елдің пікірі, әлде бір қулық, сұм араласқан пайдаға кеңелу болса, сауаптан айырылғаныңыз.

Келесі мән беретін жәйт, Сабыр. Алла сіздің құпия-сырыңызды, кемістігіңізді білсе де, әшкере қылмай, жасырады. Әрі сізге берген нығметін және сіздің жасаған құлшылығынызды есептемей, өзіне тән кеңшілігімен ризық-несібеңізді жеткізіп тұрғанына шүкір етуіңіз қажет.

Келесі мән беретін жәйт – жасаған күнәға ұяла білу. Ғұламалар «Жасаған күнәсіне ұялған адамның Алла Тағала қияметте күнәсін жасырады», - деді. Жасалған күнә үшін Алладан қорқу керек және де қорқудан бөлек сізге ғұмыр берген, несібеңізді берген, тілегінізді қабыл еткен Алладан ұяла білу керек. Әсқаланидің «Мунаббихад» атты кітабында үш түрлі сүннет бар. Алланың сүнеті, Пайғамбардың сүннеті, Әулиелердің сүннеті делінеді. 

1. Алла Тағаланың сүннеті. Алла тағала пенденің құпиясын, сырын әшкере қылмай жасырады, сол сияқты сізде елдің сырын, кемістігін, және өз қайғыңызды жасыра білу керек. 

2. Пайғамбардың сүннеті. Пайғамбарлар адамдарға Алланың хақ дінін насихаттап, тура жол сілтегеніндей, адамдардың арасында әділдікпен басқара білу Пайғамбардың сүннеті.

3. Әулиелердің сүннеті. Өзгелерден зияндық көрсе де, сабыр етіп шыдай білу.

Күндердің бір күні Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) адамдар келіп: «Иа, Мұхаммед, шыңдығында біз Алланы жақсы көреміз», - деді. Сонда Әли-Имран сүресінің: «Айт, егер Алланы сүйсеңдер, маған ілесіідер, сол кезде Алла Тағала сендерді де жақсы көреді», - деген 31-інші аяты уахи болды. Яғни, Алланы сүйген адам Пайғамбарды сүюі, оған еруі, оның әкелген шариғатын қабылдауы шарт. Пенденің Аллаға деген махаббаты, шариғатты орындауымен болатынын түсінуіміз қажет. Пейілдің тазалығы, ардың тазалығы, көңілдің дұрыстығы әрине мақтанарлық құптарлық іс. Бірақ, құлшылықсыз, ғибадатсыз іс болмас. Исламның атақты Шайхы Аль-Фудаил: «Егер сенен Алланы жақсы көресін ба?», - деп сұраса, жауап бермей үнсіз қал, себебі Жоқ десең, діннен шығып, кәпір болып қаласын. Ал Иә, жақсы көремін десең, егер сөзің мен ісің сәйкес келмесе Алла Тағаланың қаһарына ұшырып кетуің мүмкін» - деді.

Сахл: «Аллаға деген махаббат - Құранға деген махаббат. Құранға деген махаббат - Пайғамбарға деген махаббат. Пайғамбарға деген махаббат - Оның істеген ісіне, әкелген шариғатына деген махаббат», - деді. 

Сол себепті Алла Тағаланы танып, тыйымдарынан тыйылып, құлшылығымызды жасап, берген несібесіне шүкір ету арқылы, салған тағдырына сабыр етумен мұсылмандығымызды айқындайық ағайын.

«Заря – Востока» мешітінің бас имамы

 Ахметов Қазыбек