Серікхан АХМАДИЕВ: Ихсан ілімінің ізгілігі

Қасиетті Құран Кәрімнің ең үлкен нығметі – ұлы Жаратушымызды адамзатқа таныстыруы. Қасиетті Құран Кәрімде Алла Тағала Өзін ұлықтағандай дәрежеде ешкім Оны ұлықтауға шамасы жетпейді.

Пайғамбарымызға (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) алғашқы уахи келген күннен үмбетінің ихсан дәрежесінде өмір сүруін қалыптастырған. Себебі пенде ихсан дәрежесінде әрекет еткенде ғана кез келген іс жемісін береді. Жақсы амалдардың өзі шынайы болмаса қабыл болуы қиын болмақ. Баршамызға белгілі болғандай ихсан ілімі дегеніміз – Алла Тағаланы көріп тұрғаныңыздай немесе Алла Тағала сізді көріп тұрғанындай сезімде болуыңыз, сонымен қатар әрбір істі Алла Тағаланың ғана разылығы үшін орындауыңыз.

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы ихсан ілімі туралы бастама көтерді. Бұл бастаманы пайғамбарымыздың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) дінді насихаттау жолына орай, ең бастысы әрбір істі Алла Тағаламен байланыстыра отырып, қарастырған абзал.

Бүгінгі қоғамымызда күн санап дінге бет бұрып, намаз оқушылар санының артуы барлығымызды қуантады. Алайда, әрбір дін жолын ұстанушының мінез-құлқы, іс-әрекеті, сөйлеген сөзі, ой-санасы жалпы мәдениеті дұрыс қалыптасу керек. Бұл үшін ихсан ілімінің орны ерекше болмақ.

Кез келген тақырыпты сөз еткенде Алла Тағаламен байланыстырмай жалаң, яғни ихсан сезімінде әрекет етуді басшылыққа алмай жүзеге асыру татымды жеміс бермейді. Тіпті, намаз, ораза, дәрет сынды кез келген құлшылықтардың өзін Алла үшін деген ұғымды жиі-жиі еске сала отырып үйрету аса маңызды саналады. Ұстазы Құран жаттаушы шәкірттерінен: «Бұл медреседегі жүрген мақсаттарыңыз не?» деп сұрағанда, шәкірттері: «Құранды жаттап, қари болу», деп жауап қайтарыпты. Ұстаз сонда шәкірттеріне тәлім үшін: «Негізгі сіздердің мақсаттарыңыз Алла Тағаланың разылығын алу екенін ұмытпаңдар» деген екен. Себебі, Алла Тағаланың разылығы үшін жаттау деген ұғымды бойына сіңірген шәкірт кейін қандай салада жұмыс істесе де Құран оқуын тоқтатпайтын болып қалыптасады.

Пенде үнемі құлшылық етіп жүрсе де сол жасаған әрекетін Алла Тағаламен жиі байланыстырмаса, одан алыстап кетуі әбден мүмкін. Бұл тұрғыда құлшылық жасаушының бойындағы қалыптасқан жағымсыз әрекеттерін тоқтата алмауы ойымыздың айқын дәлелі болмақ. Пенде Алла Тағаланың көріп тұрғанын сезінсе, қалайша басқа біреу туралы ғайбат сөз айтады, жаман ой ойлайды немесе біреуге қиянат жасайды. Міне, ихсан ілімінің маңызы осы тұста айқындалады.

Көркем мінез – ислам дінінде бүкіл асыл қасиеттердің жиынтығы болғандықтан көркем мінезді болу – әрбір мұсылманның арманы. Мұсылман адам сондай парасатты болуға ұмтылады. Алайда, әрбір көркем мінезді құрайтын қасиетке әрекет еткенімен оған өмірі жетпеуі мүмкін. Мысалы, әрбір мұсылманның жұмсақ болу, ашуланбау, ғайбат айтпау, жомарттық қылу сияқты асыл қасиеттерді бойына қалыптастыруы және осы қасиеттерді өмірінің соңына дейін ұстап тұруы оңай іс емес.

Ал, пенденің Алладан шынайы қорқуы және Ол көріп тұрғандай сезімде болуы бүкіл көркем мінезді қамтитын асыл қасиеттерді бойына аз уақыт ішінде жинауға және тұрақты қалыптасуына негіз болады. Сол үшін оларға ең әуелі дін үйретуді ихсан ілімінен бастаған өте маңызды.

Салыстырмалы түрде бір ата-ана баласын өте қатты жақсы көріп әдеттегідей тәрбие берді делік. Ал, екінші ата-ана баласын Алла ризалығы үшін тәрбиеледі. Бұл мәселеде екеуінің қайсысы көбірек пайдалы тәрбиеге қол жеткізеді. Әлбетте, көп жағдайда Алла Тағала көріп тұрғанын сезінген ата-ана баласына толыққанды тәрбиені ұсына алады.

Жастарымыздың отбасылық өмірді жаңа бастағанда араларындағы сүйіспеншілік өте жақсы деңгейге жететіні белгілі. Отбасы тұрақты болуы үшін сол сүйіспеншілікті Алла Тағаланың разылығымен байланыстырып отыру тәрбиенің одан сайын жақсы тұрғыдан жетілуіне өз әсерін тигізеді. Сөйтіп ақылды отбасы мүшелері әрбір өзіне қаратыла айтылған жақсы көру сөзін «Алла» үшін болу жолында аянбай әрекет етеді. Тәрбиеге қатысты кез келген озық әрекет орындалып жүрсе, міндетті түрде өз нәтижесін береді. Алла үшін жақсы көрудің нәтижесі қандай қиын жағдайда да жұбайларды сергелдеңге түсірмейді, тіпті отбасының бұзылуына тосқауыл қояды, ерлі-зайыптылардың жоғарғы деңгейде сыйластықта өмір сүруіне жол ашады.

Әдетте үй иесі қонақ келеді десе, ұят болады деп қонақты күтуге дастарханына барын салып дайындық жасайды. Алайда, келген қонағымыздан көңілімізге жақпайтын әрекетті байқасақ, көңіліміз су сепкендей басылып, ренжіп қалатын кездеріміз бар. Бұл жағдайды Алла Тағаланың разылығы үшін әрекет ету күші реттейді. Адамның бойында ұят болғанымен ол Алланың разылығымен байланыспай жатса, адамның өзін төзімді ұстауы қиынға соғады.

Ихсан ілімінің тағы бір ең үлкен берер жемісі әрбір істі Алла Тағаланың разылығы үшін жасауға үйретуі. Әдетте мұсылман Алла ризалығы үшін жасаған ісін жасыруға тырысады және сіңірген еңбегінде (еңбегім сіңді деуден) мақтаныш қылып жариялаудан немесе міндетсінуден сақтанады. Ғалымдарымыз: «Жасаған еңбегін айту Алла үшін еместігінің бір белгісі», –деп айтқан. Пайғамбарымыздан (Оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) тәлім алған Абдулла ибн Масғуд (Алла оған разы болсын) сынды сахабалар мен ғұлама ғалымдар: «Жасаған ісім дұрыс болса Алланың жәрдемі, ал бұрыс болса өзімнен және шайтаннан», деп үлкен салмақтылықпен адамдық қасиетке негізделген тәлімі мол өнеге қалдырған. Алла Тағаланың разылығын мақсат тұту және Жаратушының көріп тұрғанындай әрекет ету пенденің жан дүниесін тыныштандырады, ең бастысы Тәңіріміздің разылығына бөлейді.

Қорыта келгенде ұлы Жаратушы әрбір ісімізді Өзінің разылығына сәйкес келуін нәсіп етсін.        

Серікхан Ахмадиев,

Алматы қаласы «Аманқұл ата» мешітінің имамы