ДӘЛЕЛ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
Алматы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Құптан 17:59
Алматы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Алматы
ықшамдау
Таң Күн Бесін Аср Ақшам Құптан
05:12 06:29 11:39 14:59 16:42 17:59
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
4 Джумада-авваль 1446
Миләди
05 қараша 2024

Мақалалар

ДӘЛЕЛ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

| A | +

Дәлел дегеніміз не? Қазіргі таңда тек қазақ елінде ғана емес, басқа да мұсылман елдеріндеТәшаддуд (дінді ауырлатып көрсетушілер) мектебінің әсері көрінеді, яғни дінді белгілі бір тармақтарға шектеп, қиындататындар фиқһтың екі анықтамасының екіншісінен бейхабар қалды немесе оған мән берген жоқ.

Түсінікті болу үшін бір мысал келтірейік. Мәселен, намазды енді ғана бастаған адам, егер бір мәселеде фақиһтардың шығарған үкімін айтса, кейбір тәшаддуд мектебінде жүрген бауырлар: "сенің бұл сөзіңді алмаймын, оған Құран немесе хадистен қандай дәлелің бар? Дәлел келтір", – дейді. Ойлап қараңыз, намазды енді бастаған адам дәлелді қалай ажырата алады? Ол Құраннан дәлел деп келтірген сөзі аят болмай шықса немесе Бухариден деп келтірген хадисі тоқыма хадис боп шықса, бұл адам әлі дәлелдерді қалай шығару керек екенін үйренбеген болса, оны қалай ажырата алады? Олардың бұл сөзі ақиқатқа қаншалықты жанасады? Осы жерден олардың фиқһ анықтамасындағы фақиһтардың сөзін білмейтіндігі немесе білсе де, оған мән бермейтіндігі байқалады. Ең алдымен дәлел деген не? Осыған тоқталып өтсек. Дінді белгілі бір тармақтарға шектеп, қиындататындар дәлелді тек Құран мен хадис деп біледі. Бұл ғылыми тұрғыда өте үлкен қателік.

Дәлел тек аят немесе хадистен тұрмайды. Құран мен хадис басты дәлелге алынатын қайнаркөз екеніне дау жоқ. Бірақ дәлелдер тек Құран мен хадистен ғана алынады деу – қателік. Сахабалардың, табиғиндердің, мужтахид ғалымдарымыздың бір мәселеде келісулері (ижмағ) мен мужтахид ғұламалардың бір мәселеде қияс жасауы да дәлелге жатады.

1. Алайда адамдар мұны түсінбей, дәлел тек аят пен хадисте деп ойлайды. Олардың осы ойына үңіліп қарайық. Құранда қанша үкім аяты бар? Ғалымдарымыз 500 үкім аяты бар деген.

2 Үкімге қатысты хадистердің 1 Мухтасар әл-Манар, Нуруль әнуар 1/20, Усуль Шәши 1/17 2 Нуруль әнуар 1/42-43 санына қатысты ғұламалар 500, 800, 1200 деген пікірлерді айтқан. Ал пайғамбарымыздан (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) риуаят етілген сахих хадистердің жалпы саны 8000-12000-нан аспайды. Енді үкім аяты мен үкім хадистерін бір-біріне қоссақ, көп болса, 1800-2000 ғана үкімге қатысты аят-хадистер шығады. Бірақ әлемде фиқһқа қатысты қаншама мәселелер бар? Егер үкім аяты мен хадистерін осы мәселелерге шашатын болсақ, жете ме? Әрине, жеткілікті болмайды. Сауда-саттық, неке, талақ баптарын шетке қоя тұрып, жәй ғана намаз бабын алып қарайық. Егер дәлелді тек Құран мен хадистен алу керек дейтін болсақ, үкім аяттары мен хадистерінен намаздағы амалдардың барлығына дәлел таба аламыз ба? Таба алмайтынымыз анық. Енді осы тұста сұрақ туындайды. Алла Тағала Құранда: «Ол Алла сендерге егжей-тегжейлі түрде баяндалған Кітапты түсірді», – деген.

3 Яғни, егер аяттың сыртқы мағынасын алатын болсақ, құлшылықтағы барлық амалдарымызды бізге баяндап берген. Бірақ Құраннан немесе хадистен намазға қатысты кейбір амалдарға дәлел таппай жатырмыз ғой. Сонда Алла Тағаланың: «Ол Алла сендерге егжей-тегжейлі түрде баяндалған Кітапты түсірді», – деген аяты жалған бола ма? Алла сақтасын! Егер біз дәлелді тек екі қайнаркөзден ғана алуымыз керек дейтін болсақ, өміріміздің өте аз бөлігінде ғана исламға амал еткен боламыз. Екі қайнаркөзден табылмаған фиқһи мәселелерде өз ойымызбен амал ететін болсақ, мұсылмандар исламнан өте ұзақта болады. Бұның соңы жақсылыққа апармайтыны саналы адамға белгілі. Онда Құран мен хадисте табылмаған мәселелерге қалай амал жасаймыз деген сұрақ туындайды. Оның жауабын Алла Тағаланың Құранда: «Егер білмесеңдер, ілім иелерінен сұраңдар», – деген аятынан табамыз. Яғни ілім иелері үкім аяттарынан үкімдерді шығарып қана қоймай, сол аяттан туындайтын қағидаға басқа мәселелерді салып, оларға да үкімдер шығарады. Біз жоғарыда кез келген фиқһқа қатысты мәселенің дәлелі болады деген сөзімізден – Құран, сүннет, ғұламалардың бір мәселеге келісулері, фақиһтың бір мәселеге қияс жасауы – осылардың бәрін мақсат еткен болатынбыз. Бұл төртеуі де шариғатта қайнаркөз болып есептеледі. (Әрине, қияс жеке өз алдына қайнаркөз емес, бұл мәселеге алдағы уақытта тоқталамыз.

Сөзімізді қорытындылай келе, тек Құран мен хадис ғана емес, жоғарыда айтылған төрт қайнаркөз де дәлел бола алады. Бір мәселеде тек аяттан немесе хадистен дәлел келтіру мүмкін емес. Дәлелдер тек осы екеуімен ғана шектеледі дегендерді «тәшаддуд», яғни дінді белгілі бір мәселелерге шектеп, қиындататындардың бағытынан деп білеміз. Олар үшін дін белгілі бір мәселелермен ғана шектелген. Дәлірек айтқанда, жиһад жасау, тарауих намазын 8 ракағат оқу, намаз оқымаған адам кәпір және т.б. осындай амалдармен ғана шектеліп қалған. Олар белгілі бір тараптың құрбаны болып жатқандығын білмейді. Егер біз фиқһ деген сөздің екінші мағынасын, яғни мукәллафтың амалдарын хәләл-харамдық және дұрыс немес дұрыс еместік тұрғысынан зерттейтін ілім деп түсінсек, бір мәселеде дәлел сұраудың керегі жоқтығын білетін едік. Себебі фақиһтар дәрігер секілді. Егер фиқһта бір қиындық туындаса, оның үкімін айтумен шектеліп, қиындығымыздың шешімін береді.

 

 

Данияр Кенжеұлы

Халықаралық Ислам ғылымдары университеті, Ханафи фиқһ факультеті

 

ДЕРЕККӨЗІ Azan.kz

Ислам ақпараттық-ағарту порталы 

Предыдущий Следующий
ИСЛАМНЫҢ БЕС НЕГІЗІ ТЕЛЕПАТИЯ ТУРАЛЫ ДІНІМІЗ НЕ ДЕЙДІ?

Оқырмандардың пікірі (0)

Қызықты тақырыптар

Сұрақ-жауап БИТКОИН КРИПТОВАЛЮТАСЫН ҚОЛДАНУ ХАЛАЛ МА?
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы Ғұламалар кеңесінің шешімі бойынша биткоин криптовалютасын қолдануға тыйым салынған. Оған төмендегідей дәлелдер келтірілген....
Сұрақ-жауап ШАХМАТ, НАРДЫ ОЙНАУ ХАРАМ БА?
Шахмат ойынына қатысты үкім, оның құмар немесе құмар еместігіне тікелей байланысты. Ал ғалымдар әрқандай құмар ойынының тыйым салынғанына бірауыздан келіседі. Өйткені Құран Кәрімде: «Олар сенен арақ және құмар жайында сұрайды. Оларға: «Екеуінде де зор күнә бар. Адамға пайдасы бола тұра, пайдасынан к...
Сұрақ-жауап БРЕКЕТ САЛУҒА БОЛА МА?
Негізінде әр адам баласы өзінше сұлу, ерекше әдемі жаратылыс. Алла Тағала Құранда: «Шүбәсіз, Біз адам баласын ең көркем, ең керемет бейнеде жараттық», – деген («Тин» сүресі, 4-аят)....
Сұрақ-жауап INCRUISES АРҚЫЛЫ ҰМРАҒА БАРУҒА БОЛА МА?
InCruises ‒ онлайн бизнес түрі, ол су транспорты арқылы саяхаттау кезінде бірнеше елді, қаланы аралап шығу дегенді білдіреді. Қазіргі таңда круиздық саяxат әлемде мықты дамып келе жатыр. Круиздық лайнердің ішінде адам тұрмысына қажетті жағдайдың барлығы жасалған. Оған қолжетімді бағамен алдын ала ақ...
Сұрақ-жауап ІНДЕТКЕ ҚАРСЫ ҚАНДАЙ ДҰҒА ОҚУ КЕРЕК?
Әрбір адам денсаулығына жете мән беруі керек. Ал, жұқпалы індеттің алдын алу үшін ол барлық сақтық шарасын көруге міндетті. Өйткені, Алла Тағала Құран Кәрімде адамзат баласына: وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ ۛ «Өз бастарыңды қауіп-қатерге тікпеңдер»[1], – деп ескерту жасаған. Бұл к...
Сұрақ-жауап МӘЙІТТІ БАСҚА ЖЕРГЕ КӨШІРІП ЖЕРЛЕУГЕ БОЛА МА?
Адам баласы тірі кезінде қандай құрметке ие болса, қайтыс болғаннан кейін де сол құрметтілігі сақталады. Алла Тағала Құранда: «Расында, Біз Адам баласын ардақты еттік» («Исра» сүресі, 70-аят)– дейді.АрдақтыПайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай дейді: «Өлген адамның сүйегін...
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
4 Джумада-авваль 1446
Миләди
05 қараша 2024
Намаз уақыттары
қазір

Құптан 17:59

Бамдатқа дейін 04:11

Признаки любви к Пророку ﷺ

<script>alert(a)</script>

X
28 қыр. 2024

Обязанности мужчины перед своей семьей

А как же быть женщине, такой как я, которая рано вышла замуж, работала вплоть до родов, собирала каж

Лейла
28 қыр. 2024

Обязанности мужчины перед своей семьей

А как же быть женщине, такой как я, которая рано вышла замуж, работала вплоть до родов, собирала каж

Лейла
28 қыр. 2024
Created with Sketch. {{!-- --}} {{!-- --}} {{!-- --}} Created with Sketch. Asset 1mdpi