#12 Ата-ананы құрметтеу әдебі
Ата-ананы құрметтеу әдебі
Ата-анаңыздың жанында болғанда, әдебіңізге қатты көңіл бөліңіз. Себебі олар құрмет көруге ең лайықты тұлғалар. Сөзімізге дәлел ретінде мына хадисті келтіруімізге болады:
جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ : يَا رَسُولَ اللهِ ، مَنْ أَحَقُّ النَّاسِ بِحُسْنِ الصُّحْبَةِ مِنِّي؟ قَالَ : أُمُّكَ ، ثُمَّ أُمُّكَ ، ثُمَّ أُمُّكَ ، ثُمَّ أَبُوكَ ، ثُمَّ أَدْنَاكَ أَدْنَاكَ" (رواه مسلم و البخاري).
Бірде бір кісі Алла елшісінің (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) алдына келіп: «Уа, Алланың елшісі, адамдардың ішінде жақсы қарым-қатынас жасауыма ең лайықтысы кім? » – деп сұрады. Алла елшісі (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын): «Анаң, сосын анаң, сосын анаң. Одан кейін әкең, кейін жақын туыстарың», – деп жауап берген» (әл-Бұхари, Муслим)[1].
حَدَّثَ هِشَامُ بْنِ عُرْوَةٍ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ أَباَ هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ رَأَى رَجُلاً يَمْشِي بَيْنَ يَدَي رَجُلٍ، فَقَالَ: "ماَ هَذَا مِنْكَ؟ قَالَ: أَبِي. قَالَ: فَلَا تَمْشِ بَيْنَ يَدَيْهِ، وَلَا تَجْلِسْ حَتَّى يَجْلِسَ، وَ لَا تَدْعُهُ بِاسْمِهِ" (رواه البخاري و عبد الرزاق).
Һишам ибн Уруа әкесінен жеткізген хадисте былай дейді: «Бірде Әбу Һурайра (р.а.) бір адамның екінші бір кісінің алдына шығып кетіп бара жатқанын көріп: «Бұл кісі саған кім болады?» – деп сұрады. Әлгі адам: «Менің әкем», – деді. Әбу Һурайра (р.а.): «Әкеңнің алдында жүруші болма. Ол кісі отырмайынша, сен отырма. Әрі оны есімімен атап шақырма», – деді» (әл-Бұхари, Абдур-Раззақ)[2].
Ибн Уаһб былай деп айтқан: «Имам Мәликтің шәкірті Абдур-Рахман ибн Қасым әл-Утқи әл-Мысри (132-191 һ.ж.) «әл-Муатта» кітабынан сабақ беріп жатқан кезде кенет орнынан атып тұрды. Ол сол қалпында ұзақ тұрды, сосын отырды. Біреу оның бұлай істеуінің мәнісін сұрағанда имам Абдур-Рахман: «Анам бір қажетін сұрап жоғарғы қабаттан түскен еді. Ол бір орында тұрғандықтан, мен де тұрдым. Анам жоғары шығып кеткен соң отырдым», – деп жауап берген[3].
Ұлы табиғин Таус ибн Кайсан: «Төрт кісіге құрмет көрсету – сүннет, олар: ғалым, ақсақал, сұлтан және әке. Анығында, нағыз дөрекілік – қайсыбір адамның өз әкесін есімін атап шақыруы», – деген[4].
Хафиз имам Ибн Абдил-Бар «Әл-Кафи»[5] кітабының «Қорытынды» бөлімінде былай деген: «Ата-анаға жақсылық жасау – парыз, лазым. Бұл іс Алла Тағала жеңілдік берген кісіге ғана оңай соғады. Ата-анаға жақсылық жасау деген сөздің мән-мағынасы – оларға мейірімді болу, жұмсақ сөйлеу, оларға махаббатпен және үлкен құрметпен қарау, сөйлескенде дауыс көтермеу, тек сөзін анық естірткісі келсе ғана дауысты сәл көтеріңкіреп сөйлеу. Адамның тапқан табыс-пайдасын ата-анасымен бөлісіп, өзі жеген асты, ішкен сусынды оларға да беруі.
Әкесімен бірге жүрген кісі ешуақытта оның алдына түспесін. Әке отырғанда одан озып сөйлемесін. Өйткені әке қашанда сөзді бірінші бастауға лайықты. Ата-анасын ашуландырудан барынша сақтанып, қолынан келгенше оларды қуантуға, шаттыққа бөлеуге талпынсын.
Ата-ананы қуанту жақсылық жасаудың ең абзал түрі болып табылады. Ата-ана немесе екеуінің бірі шақырғанда, адам жауап беруге асығуы керек. Адам нәпіл намаз оқып жатқан кезде ата-анасы шақырса, намазын қысқартып оқып, оларға тез жауап берсін. Әрі екеуіне тек көңіл көншітер жақсы сөз сөйлесін.
Ата-ана да өз кезегінде балаларын мейіріммен, қамқорлықпен өсіріп, санасына ата-анаға жақсылық жасау ұғымын сіңіруі керек. Пенде құлшылықты және өзіне жүктелген парыздарды тек Алла Тағаланың жәрдемімен ғана орындай алады».
[1] «Сахих Муслим», «Жақсылық жасау мен туысқандық қатынас және әдеп» бөлімі, «Ата-анаға жақсылық жасау» тарауы (2548). «Сахих әл-Бұхари», «Әдеп» бөлімі, «Жақсы қарым-қатынасқа ең лайықты адам» тарауы (5971).
[2] Әл-Бұхари, «әл-Әдаб әл-муфрад», «Адам әкесінің есімін атап шақыруына және әкесінен бұрын отыруына, оның алдында жүруіне болмайтындығы» туралы тарау, 17-бет (44). Абдур-Раззақ, «әл-Мусаннаф», «Сый-құрметке лайықты адам» тарауы, 10 том, 162-бет (20303). Хадистің мәтіні имам Абдур-Раззаққа тиесілі.
[3] Әл-Қазы Ғияд, «Тартиб әл-мадарик уа тақриб әл-масалик ли мағрифати ағлам мазһаб Мәлик», ІІІ том, 258-бет.
[4] Ахмад әр-Рази, «Тарих мадинати Санға», 333-бет.
[5] Әбу Омар Юсуф ибн Абдулла ибн Мұхаммед ибн Абдил-Бар ән-Намри әл-Қуртуби, «әл-Кафи фи фиқһ аһли әл-Мадинати әл-малики», «Қорытынды» бөлімі, 612-бет. Бейрут – 1992ж. «Дар әл-кутуб әл-ғилмия» баспа үйі, екінші басылым.
 Предыдущий |
Следующий |
| «Ихсан» кітабы – насихат жұмысына қажетті құнды құрал | Руслан ҚАМБАР: Жақсы әкенің шарапаты |
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 
