Рамазан – ислам ай күнтізбесіндегі ең танымал ай. Бұл тоғызыншы қасиетті ай – ораза мен құлшылық уақыты.

Рамазан сондай-ақ Құран айы болып табылады, себебі Рамазан айында Құран аспанға Тағдыр тақтайшасынан түсірілген. Інжіл, Забур, Таурат секілді қалған барлық Қасиетті кітаптар да осы айда түсірілген.  Сондықтан осы айда мұсылмандар Алланың сөзін көбірек жеке оқиды және түнгі тарауық намаздарында Құранды түгелімен оқып шығуға амал жасайды.

Бірақ барлығынан да Рамазан айы ауыз бекітумен белгілі (оразамен). Мұсылмандар үшін ауыз бекіту – бұл «диета» ұстау емес, керісінше тәуліктің күндізгі уақытында ішіп-жеуден, артық сөзден (сондай-ақ жыныстық жақындықтан) толығымен бас тарту. Ауыз бекіту әрбір мұсылман үшін парыз, алайда оны белгілі себеппен бұзуға болатын жағдайлар да баршылық. Исламның маңызды бөлігі ораза – біздің дініміздің теріске шығаруға жол берілмейтін тірегі.

Мұсылмандарға ораза ұстау Құранда бұйырылған:

«Уа, иман келтіргендер! Өздеріңнен бұрынғыларға парыз етілгендей сендерге де ораза ұстау парыз етілді. Бәлкім, сол арқылы күнә атаулыдан сақтанып, тақуалыққа жетесіңдер!» («Бақара» сүресі, 183 аят).

Ауыз бекіткеннен кейін кешкілік ас ішу ифтар (ауызашар) деп аталады. Әдетте, Рамазанда мұсылмандар екі мезгіл ғана тамақ ішеді. Алғашқы ас қабылдау кешкілік  -ифтар, ал екіншісі таң алдында -  сухур. 

Біз ауыз бекітуге оразаның әрбір жаңа күнінің алдында ниет етеміз (Рамазандағы оразаға ниет дахватуль-кубра уақытына (бесін намазы уақытының кіруіне 40-50 минут қалғандағы уақыт) дейін жарамды , сондай-ақ Рамазанның толық айына да бір ғана ниет алу да рұқсат етілген. Бұл сенің ертең немесе бүгін Рамазанда ораза ұстайын деп жатқаныңды сезіну. Оны дауыстап айтпауға да болады, дегенмен келесі түрде атқан абзалырақ, мысалы:

Адамдардың кейбір санаты белгілі бір жағдайларда ораза ұстау міндетінен босатылады: мысалы, жолаушылар, ауру-сырқау адамдар, жүкті және бала емізетін адамдар. Қаза етілген оразаны Рамазан айынан кейін, оразаға кедергі келтіретін жағдайлар мойындарынан түскеннен кейін өтеу қажет: емізу тоқтатылғанда, жол жүрмегенде және тағы басқалары. Әйелдердегі ерекше жағдайда етеккір кезінде оларға ауыз бекітуге болмайды (харам), бұндай ораза есептелмейді. Егер ауру ауыр дәрежеде және созылмалы болса, сонымен қатар адамның сауығып кетуіне үміт жоқ болса, оған  фидья – ақшаның белгілі түрі ораза орнынан төлеуге болады (толығырақ – «Сырқаттану себебі бойынша» бөлімінде).

Жоғарыда айтылғаннан ораза ағзаға сырттан бір нәрсенің келіп түсуінен бұзылатыны айқын болады. Осылайша, ас қабылдау, дәрі-дәрмек, ингаляция және шылым шегу, клизма және жыныстық қатынас оразаны бұзатын жағдайлар болып табылады. Алайда бұл жерде көптеген өзгешеліктер мен ерекшеліктер бар. Мысалы, емдік уколдар (бірақ дәрумендік емес) және құлаққа су кіру – оразаны бұзбайды. Жан-жақты білу үшін «Оразаның бұзылуы» бөлімін қараңыз.

Ораза – бұл тек адамның өз-өзін ұстауы емес.  Бұл біздің барлық құмарлығымызды басу. Бірінші кезекте, бізге күнәлардан аулақ болуымыз қажет: ғайбат, жала, ашкөздіктен және т.б. Дене оразасына қарағанда, күнәдан аулақ болуы күндіз ғана емес, түнде де міндетті, яғни барлық Рамазан бойы (және бұл оразадан кейін тәртіп пен әдептің бір бөлігі болуы қажет).

Рамазан – өз өміріңде бір нәрсені өзгертуге жақсы уақыт: егер сіз әдетте намаз оқымасаңыз, таңғы намазға тұруды бастау, хиджаб киюді бастау, Қасиетті Құраннан қандай да бір мөлшердегі бетті оқу әдетіне ие болу.

Рамазан туралы айтқанда, тарауық-намазды айтпай өтіп кетпеуге болмайды. Бұл Рамазанның түнгі уақытында жасалады және жиырма рәкағаттан тұрады. Ер адамдар оны мешітте жамағатпен оқиды, ал әйелдер мешітке келмей, үйде оқиды, себебі әйелдер қауымы үшін хайырлы және мол сауапқа кенелетін намаз ол үйінде жасалған намаз болып табылады.

Егер сіз оразаны Рамазан айында алғашқы рет ұстап отырған болсаңыз, онда сізге осы ай мәңгі есіңізде қалмақ. Рамазан бізді жұмсақ және сабырлы етеді, тіпті дана етеді десе де болады. Күш-қуатыңызды жаттықтырыңыз және оразаны бұзбаңыз, садақа беріңіз, жанжалдаспауға және дауласпауға тырысыңыз. Алла тауфиқ берсін (жәрдем).

- Біздің кітапханамыздағы «Рамазанның артықшылықтары» кітабын ұсынамыз.

- Бұл сахаба Ибн Масғудтың (р.а) пікірі болған, кімде-кім әр түні тахаджуд намазына  тұрса, қадір түнін табады деген («Сахих» Муслим, № 1782 хадис). Бірақ негізгі және ең кең таралған ой – бұл Рамазан айының 27-ші түні.

- Хафиз Ибн Раджаб бұл хабарды әлсіз иснадпен (жеткізуші тізбегі) жеткізеді, оны әлсіз ретінде имам Байхақы өзінің жинағында Әнас ибн Мәліктен (р.а) былай айтқанын жеткізеді:

«Шындығында, Рамазан уақытында қабір мекендеушілері үшін қабір азабы тоқтатылады» (Ахваль аль-кубур, 105-106-б.; Шарх ас-судур, 254-б.).

Сондай-ақ, кім Рамазан айында қайтыс болса, қабір азабынан қорғалатын болады деп айтылады. Бұл Рамазан уақытында Тозақ есігі жабылатын және Жұмақ есігі ашылатын хадисінен келтіріледі («Сахих» Бухари, № 3277 хадис).

- Әбу Хурайра (р.а.) Алла Елшісінің (ﷺ) былай дегенін жеткізеді:

«Кімде-кім қандай да бір үзірсіз және сыртқаттану себебінен емес Рамазанның бір күн оразасын жіберіп алса, оны барлық қалған өмірінде ораза ұстаса да орнын толтыра алмайды» («Сунан» Насаи, № 3265, № 3271 хадис; «Сунан» Әбу Дәуд, № 2388 хадис және басқалары).

Бұл хадис әлсіз, бірақ күнәдан сақтануға келеді. Оны  Әли және Ибн Масғудтан (Алла олардың екеуіне де разы болсын) жеткізілетін хабар қолдайды («Мусаннаф» Ибн Аби Шейб, № 9877, № 9878 хадис).

Имам Бухари да оның әлсіздігін көрсете отырып,  «Сахихта» тарауының атауында бұл хадисті келтіреді. Демек, бұл хадис әлсіз болса да жүгінуге болады, кері жағдайда имам Бухари оның әлсіздігін көрсетпеуші еді, оны мүлдем жоққа шығарушы еді («Мукаддим» Ибн Салях, 25-б.).

Ескерту:

Қараңыз: Имам Тахауидің «Мушкиль аль-асары» (4-т., 180-б.), «Тахзибат-тахзиб» (9-т.,  204-б.).

- Жоғарыда айтылған екі хадис имам Байхақының (Алла оны рақымына алсын) «Шу’аб аль-иманда» келтіріледі (№ 3362 хадис) және иснады әлсіз. Сондықтан, осы хадистерді келтіре отыра, имам Байхақы оны басқа белгілі хабарлар қолдайды деп түсіндірген.

Оның (имамның) сөзі келесідей:

الأحاديث المشهورة تدل على ما قد روينا في هذا أو المشاكل معناه

«Осындай немесе жақын мағынаға ие басқа да танымал хадистер бар».

Алляма Мунзири (Алла оны рақымына алсын) да осы хадисті «Таргибте» оның әлсіздігін көрсете отырып келтіреді (2-т., 93-94-б.).

Басқа хабарлар да осы әңгімелерді растайды:

1. Хафиз Ибн Раджаб (Алла оны рақымына алсын) былай атқан әйгілі  табиғин Ибрахима Нахаидың (Алла оны рақымына алсын) сөзін жеткізеді:

«Рамазанның бір күн оразасы мың оразадан да (басқа уақыттағы) артық, Рамазандағы бір тәсбих (өзге уақыттағы) мың тәсбихтен артық және осы уақыттағы бір рәкағат намаз (басқа уақыттағы) мың рәкағаттан артық» (Латаиф аль-маариф, 286-б.).

2. Абдуллах ибн Умар (Алла екеуіне де разы болсын) Алла Елшісінің (оған Алланың сәлемі мен игілігі болсын) айтқанын келтіреді:

«Алла сухурға тұратын адамдарға ерекше рақымын жібереді және Оның періштелері оған дұға жасайды». («Сахих» Ибн Хиббан, Аль-Ихсан, № 3467 хадис).

Бұл хадисте періштелердің (қандай да бір ерекше саны нақтыланбаған) ауыз бекіткен адамға дұға жасайтыны айтылған.

- Дереккөзінің жоқтығына қарамастан, осыған ұқсас әңгімелерді ойлап табылған деуге келмейді. Дінге және оның белгілеріне әдеп көрсету өте маңызды. Керісінше, құрметсіздік көрсету адам үшін қауіпті. Адамға танытқан әдебі үшін рақымдылық танытқаны жөнінде көптеген хабарлар бар.

Ғалымдар осыған ұқсас шабыттандыратын әңгімелерді келтіру үшін дереккөз нақтылығын тексеру міндетті емес екенін көрсеткен.

- Сенімді хадистер жинағында осыған ұқсас жоқ.

Олардың сенімді көздерден дұрыстығы анықталмағанға дейін осыған ұқсас хабарларды беруден алыс болған абзал. Әсіресе осы хабарды жібергені үшін амалдың өзіне қарағанда екі есе сауап уәде етілген деген факті алаңдатады. Осыған ұқсас жайлар сенімді хадистерде айтылмаған. Кейбір адамдардың әлеуметтік желілерде өздерінің постарын танымал ету үшін осыған ұқсас нақыл сөздерді келтіретіні өте өкінішті.

- Құран оқу үшін және оны ұстау үшін үлкен дәрет те (ғұсыл) және кіші дәрет те (вуду/тахарат) қажет.

- Ия, Құранды телефоннан кіші дәретсіз оқуға рұқсат, себебі осы жағдайда сіз Құранның парақтары мен аяттарын емес, телефон экранын ұстайсыз.

- Құранды кез-келген жағдайда, тіпті жатқа білсеңіз де оны дауыстап айтуға ғұсылсыз рұқсат етілмеген (харам).

- Бұл оны басынан бастап соңына дейін толығымен оқып шығу. Рамазан оразасы айында Алланың сөзін көп оқыған, әсіресе оны толығымен оқып шығу абзал.

- Құран 600 беттен тұрады. Егер сіз оны 30 күнге бөлсеңіз, онда күнінен 20 бет шығады. Егер бұл қиындау болса, онда сіз бір күн ішінде 5 намазға бөлесіз және осылай сізге жеңілірек болады.

Егер сіз Рамазанда әрбір намаздан кейін 4 беттен оқитын болсаңыз, сіз Құранды толығымен оқып шығасыз.

Егер сіз Құранды екі рет оқығыңыз келсе, онда әрбір намаз алдында және кейін 4 беттен оқу керек.

- Хатым жасалғаннан кейін оқылатын дұға:

Транскрипциясы:

Аудармасы:

(«Әли Имран», 3/53)

- Осыған қатысты Убей бин Қаағб келесіні айтқан:

«Алла Елшісі (оған сәлем болсын) «Нәс» сүресін оқыды, одан кейін «Фатиханы», ал содан кейін «Бақара» сүресін «уәууликә һумул муфлихуун» дейін оқыды, бұдан әрі хатым дұғасын жасады, содан кейін барып қана орнынан тұрды». (Суюти, Иткан, I, 313)

Алланың Елшісі (оған Алланың сәлемі мен игілігі болсын) Құранды оған лайықсыз жағдайда қалдырмау үшін, яғни оны сақтау мақсатында жасағаны жеткізіледі. (Куртуби, Тафсир, I, 30)

- Оразаға ниет: “Ниет еттім Алла тағаланың разылығы үшін Рамазан айының оразасын таңның атысынан бастап күннің батысына дейін ұстауға”. Алайда ниет осындай оразаны ұстауға сезіну де бола алады. Бұл жағдайда дыбыс шығарып айту міндетті емес.

- Ия, ханафи мәзһабы бойынша Рамазан айының барлық оразасына ниет етуге болады, бірақ күнделікті ниет етуге де болады. Бұл жағдайда ниетті келесі түрде айтуға болады: «Ниет еттім Алла тағаланың разылығы үшін Рамазан айының осы күнінің оразасын таңның атысынан бастап күннің батысына дейін ұстауға».

- Дахуатуль-кубра уақытына дейін – бұл күн тас төбеге шығар алындағы уақыт. Есептеп шығару жолы: мысалы, таң 4:07-де, күннің шығуы 5:37-де, бесін намазының уақыты 12:43-те; таңнан күн шыққанға дейін 1 сағат 30 минут болады, яғни 90 минут, уақыттың жартысы бұл 45 минут; бесін намазы уақтынан 45 минутты шегереміз (12:43 - 45) және 11:58 болады – бұл дахуатуль-кубра уақыты.

- Ханафи мәзһабы бойынша мисуакты ораза ішінде кез-келген уақытта пайдалануға болады.

Мисуак – Пайғамбарымыз (ﷺ) тістерін тазалау үшін пайдаланған бұтақтың арнайы түрі, көптеген пайдалы емдік құрамға ие.

- Сухур таң намазы - фаджр басталғанда аяқталады. Сухурды фаджр басталмас бұрын тіс тазалап және ауыз шаюға үлгеру үшін 10 минут қалғанда аяқтаған абзал.

- Ораза (оның ережелері мен ұйғарымдарын сақтаған жағдайда) жарамды, себебі намазды орындау оразаның жарамдылығының шарты болып табылмайды. Бұл әртүрлі және бір біріне байланысы жоқ құлшылық түрі.

- Мүлдем дұрыс емес. Қасиетті Рамазан айында әр күні ауыз бекіту қажет.

ذَهَبَ الظَّمَأُ، وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ، وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ

Транскрипциясы: 

Аудармасы: 

(Әбу Дауд, 2357)

Транскрипциясы:

Аудармасы: 

- Егер мүмкін болса өзініңіздің әдеттегі кестеңізді ұстаныңыз: ораза айы ұйқы және қомағайлық айы болмауы тиіс, мұсылман адам демалыс алса, күннің көп бөлігін ұйқымен өткізеді, ал түнде ифтарларға қонаққа барады. Алайда Рамазандағы демалыс  - бұл қасиетті айды сезіну және терең бойлау үшін керемет кезең болып табылады.

Уақытыңыздың көбін құлшылықпен өткізіңіз, зікір (Алланы еске алу) санын арттырыңыз, күнделікті ритміңізге нәпіл намаздарын қосыңыз. Оқу үшін діни кітаптар тізімін жасаңыз. Көп дұға (жалбарыну) жасаңыз және Алладан кешірім сұраңыз. Сондай-ақ ифтарда көп тамақ ішпеңіз және сухурға ояныңыз.

Егер сіз ер адам болсаңыз, Тарауықты жіберіп алмаңыз және егер сіз әйел адам болсаңыз тарауыққа үйде болыңыз – бұл үшін әйелге үлкен сауап бар. Әлбетте, Рамазанның соңғы он күнін өткізіп алмаңыз!

- Ия, сіздің оразаңыз жарамды.

- Су мен құрма. Құрма жоқ болса, онда дәрумендерге бай кептірілген жемістерден бір тәтті тағамды.

Хадисте былай айтылған:

«Пайғамбар (ﷺ) оразасын магриб намазын оқу алдында жаңа піскен құрмамен ашқан. Егер онда жаңа піскен құрма болмаса, ол құрғақ құрмамен оразасын ашқан. Егер ол да болмаса, ол аузын бірнеше жұтым сумен ашқан».

Имам Тирмизи және Имам Әбу Дауд бұл хабарды Әнас ибн Мәліктен (р.а). жеткізген (Сунан Тирмизи, 696 хадис және Сунан Әбу Дауд, 2348 хадис. Имам Тирмизи бұл хадисті сенімді (хасан) деп атаған).

- Ия, Рамазан кезінде неке қиюға рұқсат етілген.

- Ифтарға жақын уақытта дайындалыңыз, мысалы, жамағатпен екінті және шам намаздарын өткізіп алмау үшін, жарты сағат қалған кезде. Шамадан көп жаттықпаңыз, әсіресе кардио тұрғысынан.

Егер сіз спорттық тамақтануды қолдансаңыз, онда сухурге казеинді протеин ішуге болады, ол басқаларға қарағанда ақырын қорытылады.

- Ия, бірақ бұны су жұтып қоймау үшін мұқият жасау керек.

- Ораза кезінде тісті тазалауға тыйым салынбаған. Алайда тісті тазалау уақытында суды, пастаны жұтып қоймау үшін аса мұқият болу керек, әйтпесе ораза бұзылады. 

- Жоқ, ораза кезінде бұны жасауға болмайды.

- Болады. Жыныстық қарым-қатынасқа тыйым ораза уақытына, күндізгі тәулікке таң атқаннан бастап кеш батқанға дейін қатысты.

- Болады.

- Жоқ, дұрыс емес. Оразаның шартының бірі – құрғақ ашығу. Суды таңның атысынан бастап күн батқанға дейін ішуге болмайды, әйтпесе бұл оразаны бұзады.

- Болмайды. Ресми діни басқармамен (ҚМДБ) шығарылған кестеде көрсетілген тұрғылықты өңірдің уақытымен ораза ұстау керек.

- Егер сүю ұрық шығуға немесе жыныстық қатынасқа түсуге әкелетін болса, одан бас тартқан абзал. Алайда сүюдің өзі оразаны бұзбайды. Бірақ адам ораза кезінде жұбайының сілекейін жұтып қойса, онда оның оразасы бұзылады.

- Ғалымдардың ойлары жазда күн шықпайтын, ал қыста мүлдем пайда болмайтын заполярлы ендікте қалай ораза ұстауға болатыны жөнінде көзқарастарда екіге бөлінді. Төменде біз осы пікірлерді келтіреміз. Мүфтий Рашид Ахмад Людьяни (Алла оны рақымына алсын) адамға осы ойлардың біреуін таңдауға рұқсат беруге болады деп санаған:

1. Шафиғи мәзһабының пікіріне сүйенуге болады, оның ғалымдары күн мен түнде айырмашылық бар жақын жергілікті жер бойынша күннің бату мен шығу уақытына сүйенуге болады деп есептейді, яғни нақты түрде адам бір нәрсе жеуге үлгеру уақытының қысқа аралығынан басқа, оразаны жиырма төрт сағат дерлік ұстауға тиісті.
 

2. Әрбір жиырма төрт сағатта адамға оразаны үзуге және бір нәрсе жеуге рұқсат етіледі, яғни алғашқы екі тармақтағы шешім бірдей дерлік болады.
 

3. Күн мен түннің арасында айырмашылық бар болған жылдың мезгілінде оразаны өтеуге рұқсат етіледі.
 

4. Осы елді мекенде жылдың соңғы күнінде күн мен түннің арасында айырмашылық бар болған кезде, екінті намазының басталуы мен күннің батуы арасындағы уақыт аралығын есептеу қажет. Поляр күнінің басталуымен осы уақыттың келіп жетуінен кейін ифтар жасауға болады (Ахсан аль-фатава, 2/113).

- Ең абзалы - бұл ораза ұстау. Күндіз ауыз бекіту қиын болмас үшін сухурға тұруды ұмытпа. Және де, әрине барлық күн сайынғы парыз намаздарын орында.

Анаңа үйдің жұмыстары бойынша қолғабыс ет, ифтарды дайындауға көмектесуге де болады (сен ұл бала болсаң да, онда тұрған ұят ештеңе жоқ, ас даярлау білу – бұл керемет қой!).

Осы айда Құранды көп оқуға тырысу, садақа беру және көп қайырымды істер жасау керек: туыстарға және достарға жақсы сөз айту, жымию, зікір айту, біреуге дауыс көтермеу және ешкіммен жанжалдаспау. Және ата-ананы тыңдау керек.

- Егер бала қатты аш болса, онда оған шамға дейін тамақ жеуге болады. Асылында ол үшін ораза парыз амал болып табылмайды, бастысы оны оған үйрету.

- Өз шегінде ойнауға болады, себебі белсенді ойын кезінде дене көп су жоғалтады, сәйкесінше суды қатты ішкісі келеді.

- Тазарған соң ол сол күні Рамазанға құрметі үшін оразаны бұзатын барлық нәрселерден сақтанады. Және оған осы күнді қосқанда, оразаның барлық қаза күндерін өтеу қажет.

- Ол оразаны тоқтатуы тиіс, кейін осы күнді өтейді. Оразаны боямалауға (яғни тамақ жемеу және су ішпеу) болмайды, су ішу, сыртқы іс-әрекетпен оразаны бұзу керек.

- Жоқ.

- Жоқ.

- Бұл әрекет оразаны бұзбайды, бірақ ол күйеуі тамақты өте талғап ішетін және тиісінше дайындау үшін дәмін тату қажеттілігі жағдайларын қоспағанда ұнамсыз сипатқа ие. Бұл жерде әңгіме тамақты жұтуда емес, тек дәмін татуда болып отыр.

Дәмін көру кезінде тамақты жұту оразаны бұзады және тыйым салынған.

- Егер бұл үйде жұбайының немесе махрамдарының алдында болса, онда болады. Басқа жағдайларда – жоқ. Рамазаннан тыс кезде де солай болуы қажет.

- Болады, бұл оразаны бұзбайды.

- Болады, бірақ бұны қоғамдық орында жасамағаны абзал.

- Ол ораза ұстауға міндетті.

«Жолаушылар жартылай намаздан босатылған, ал жүктілік кезінде және бала емізетін әйелдер оразадан толығымен босатылған» (Тирмизи, Саум, 21; Ибн Мәжа, Сыйам, 12; Насаи, Сыйам, 51).

Ораза ұстау жүктілік кезінде және бала емізетін уақытта әйелдің өзіне де, балаға да зиян келуі мүмкін, сонда жүкті және бала емізетін әйелдерге ораза парыз етілмейді. Ізінше, егер емізу және жүктілік уақытында өз денсаулығына немесе болашақ сәбидің денсаулығына зақым келеді деген қорқыныш бар болатын болса, оразаны кейінге қалдыруға және кейін орнын толтыруға болады. Әйелдердің осы екі санатына ораза парыз болмағандықтан, олар оны басқа уақытта өтеуге тиіс. Егер олар бұны жасай алмаса, онда фидья төлейді. 

- Болады, толығырақ өткен жауапта.

- Егер өзіңіздің денсаулығыңызға немесе баланың денсаулығына қорқыныш бар болатын болса, онда оразаны үзуге болады. Бірақ әдетте ораза күннің ұзақтығымен соңына қарай болмаса, омырау сүтінің мөлшеріне маңызды ықпалын тигізбейді.

- Рамазанда алғашқы кезекте, балаларға оразаның құндылығын және өзіңді қалай ұстау керек екенін өзіңіздің жүріс-тұрысыңызбен көрсетіңіз. Балаларға Рамазан туралы кітап оқып беріңіз (егер олар жеткілікті түрде ересек болатын болса «Рамазанның құндылығын» оқуға болады), ифтарға дұға үйретіңіз, бірнеше жаңа сүре жаттатыңыз.

- Оразаны құрмамен және сумен ашқан абзал, арнайы тағамдар жоқ, бірақ Рамазан – бұл астың ысырапшылдық айы емес. Ас мәзірін тым болмаса алғашқы он күнге ертерек ойлап тапқан жақсы. Тұтасымен, ифтар жеңіл қабылданатын ас болуы тиіс. Жеміс-жидектерді, әртүрлі сусындар: смузи, милкшейктер, үй лимонады, кампотты көп қолданыңыз!

- Ай күнтізбесі бойынша бала жеті жасқа толғанда, ата-анасы оларды намазға және оразаға үйретулері қажет. Егер балаға соңына дейін ораза ұстау қиын болатын болса, онда тамақ ішсін. Мақсатымыз бұған ұрпақты үйрету.

- Рамазанда сүрме қолдануға жол беріледі. Мұрыннан немесе ауыздан шығып жатқан сүрменің қалдықтары оразаны бұзбайды (Аль-Фатава аль-Хиндийя, 5-т., 274-б.).

- Егер осы сәтте сіз сау болсаңыз, онда сіз осы оразаны өтеуіңіз қажет. Фидья ораза ұстауға физикалық тұрғыда жағдайы жоқ қарт адамдарға немесе емделмейтін аурулары, мысалы, ұлтабарда жарасы бар адамдарға тиісті болады.

- Фидья төлеу – бидайдың жарты саасымен немесе құрманың саасымен немесе мейіздің  саасымен немесе арпаның саасымен оразаның қаза болған әрбір күнін үшін міскінді тамақтандыру. Бидайдың жарты саасы – бұл 1,6 кг.

- Ия.

- Егер сіз дәріні тікелей ораза уақытында, яғни таңның атысынан күннің батысына дейін ішсеңіз, онда бұл – оразаны бұзады.

- Ия.

- Ия. 

- Ораза кезінде қантты тексеру үшін қан алуға рұқсат етіледі. Сондай-ақ егер оны тікелей ұлтабарға енгізсе, инсулин инъекциясына жол беріледі. Алайда, сіз ораза ұстауға болады ма әлде жоқ па, осы жөнінде мұсылман дәрігерден кеңес сұрауыңыз керек.

- Хиджама жасатып жатқанның да, жасап жатқанның да оразасын бұзбайды. Алайда егер адам одан әлсіреуі мүмкін ықтимал жағдайларда оған оразасын тоқтатуға тура келеді.  Егер бұндай қауіп болмаса, хиджама осындай адам үшін ұнамсыз (макрух) болмайды.

- Ия, болады.

- Егер денсаулықтары жараса, міндетті. Жастың өзі оразаға себіп болмайды. Алайда егер жас шамасына байланысты олар ораза ұстай алмаса, онда ораза ұстамауларына және фидья төлеулеріне болады.

- Фидья төлеу – бидайдың жарты саасымен немесе құрманың саасымен немесе мейіздің  саасымен немесе арпаның саасымен оразаның қаза болған әрбір күнін үшін міскінді тамақтандыру. Бидайдың жарты саасы – бұл 1,6 кг.

- Кіші қажылыққа бару – ұмра.*

Пайғамбарымыз (оған Алланың сәлемі мен игілігі болсын):

«Рамазан уақытындағы ұмра менімен қажылық жасаумен теңеседі», - деген (Әл-Бухари және Муслим).

* Бұл ұсыныс карантин жоқ кезде және Қазақстан және САК мемлекеттік органдарының тарапынан басқа да шектеулі шаралардың болмауында жарамды.

- Су мұрынға және ауызға кіріп кетпейтіндей толық батпайтындай болу керек, себебі адам оны жұтып қою  мүмкін. Егер су құлаққа кіріп кетсе, бұл оразаны бұзбайды.

- Егер сіз дініміздің қағидасымен жолаушы болып саналсаңыз (яғни осы елді мекенде 15 немесе одан аз күн болсаңыз және алыстап кету 90 км асып кетсе), сіз дініміздің қағидасымен жолаушы болып саналасыз, онда ораза парыз емес. Олай болмаған жағдайда ораза ұстау міндетті.

- Қашан сіз күннің өз ұясына кіруін көрген болсаңыз ауыз ашуыңызға рұқсат. Және де ұшу кезінде күннің бату уақытын және құбыланы нақты анықтайтын телефондарға арналған арнайы қосымша бар.

- Мұсылман адам үшін ораза ұстауға мүмкін болмайтын ауыр жағдайларда жұмыс істеу дұрыс емес болып табылады. Алайда адамның ауыр жағдайда еңбек етуге мәжбүр болатын кездері болады.

Бұл жылдық астыққа байланысты шаруашылық жұмыстарымен байланысты болуы мүмкін. Белгілі бір белгіленген күндері осы және өзге жұмыстарды жүргізуден бас тарту барлық астықтың жойылуына алып келеді.

Егер осыған ұқсас жағдайларда жұмыс істейтін адам оразаны ұстау оның денсаулығына зиян келтіруі мүмкін деп қауіптенсе, онда оған осы күні ораза ұстамауына рұқсат етіледі. Ол қатты ыстық пен аштықтан оразаны қаза еткен адам секілді осы күннің оразасының орнын толтыруға тиіс, фидья төлеуге тиісті емес.
 

- Рамазанда демалыс алуға тырысыңыз.

- Егер бұл оразаны бұзуға себеп болмаса, онда болады.

- Асылында дәрігерге медициналық қажеттілік бойынша адамның ауырған мүшесін көруге немесе қолымен ұстауға рұқсат етілген. Алайда тек адамның ауырған мүшесін көруге немесе қолымен ұстауға рұқсат етіледі (одан әрі емес), әсіресе бұл қарама-қарсы жынысты пациенттерге қатысты.

Егер сіз дәрігер болып жұмыс істесеңіз, сіз бұны ескергеніңіз жөн. Жас ер адамға өзінің құмарлығын бақылай білуі, әсіресе бұл қарама-қарсы жынысты ауруларды емдеу кезінде маңызды. Алладан қорқыңыз және әрбір ерсі көзқарас немесе құмарлық үшін Ақірет күні Оның алдында жауап беретініңізді естен шығармаңыз.

Рамазанда қарама-қарсы жынысты пациенттерді емдеуге рұқсат беріледі.

Ал Жаратқан Алла жақсы білуші.

- Егер сіз дініміздің қағидасымен жолаушы болып саналсаңыз (яғни осы елді мекенде 15 немесе одан аз күн болсаңыз және алыстап кету 90 км асып кетсе), сіз дініміздің қағидасымен жолаушы болып саналасыз, онда ораза парыз емес. Олай болмаған жағдайда ораза ұстау міндетті.

- Ия, ораза жарамды.

- Болмайды. Сіз шариғат бойынша жолаушы болып есептелмейсіз, себебі үйден 90 кмден кем қашықтықтасыз.

- Ол бидайдың жарты саасына (1,6 кг), құрманың саасына немесе мейіздің  саасына немесе арпаның саасына тең. (Астықтың құнымен) астықпен емес, ақшалай төлеген жақсырақ.

* Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасымен 2021 жылға арналған пітір садақасының мөлшері 2021 жылы 420 теңге сомасында болып белгіленді.

- Егер тұрмыстық қажеттіліктерден артық мүлікке ие болса, бұл әрбір басы бос мұсылман үшін міндетті (уәжіб).

- Нисаб 200 дирхам күміске тең (612,35 г). Күмістің осы мөлшерін өз валютаңызды санап алыңыз.

- Мұқтаж туыстарға.

- Ия.

- Бұл міндетіне жүктелмеген, бірақ егер ол жұбайы үшін төлесе, онда бұл қабыл етіледі, себебі әдетте әйелі қарсы емес және бұл тәжірибеде кең таралған.

- Ия, төлей алады.

- Ия, кім үшін пітір садақа төлеп отырсыз, сол әрбір адамға ниет болуы қажет.

- Жоқ,қайтыс болғандарға пітір садақасы төленбейді.

- Айт намазының оқылуына дейін фаджрдың кіруімен төлеу міндетті. Кейінге қалдыру - мәкрух. Бірақ егер кейін төлесеңіз де жарамды болады. Сондай-ақ, Рамазан айында төлеуге рұқсат беріледі.

- Ия, болады.

- Жоқ, түспейді.

- Ұмыту себебінен оразаны бұзу – бұл адамның аузы берік екенін ұмытып, бір нәрсе жасап қоюы, мысалы тамақ ішіп қоюы. Қателесіп кетуі бойынша оразаны бұзу – бұл адамның ауызы берік екенін есінде болып, оразаны бұзайын демей, бірақ байқамай кездейсоқ оны бұзу, мысалы, аузын шаю кезінде су жұту.

- Егер беттен сүю болса, онда бұзбайды.

Егер бұл сүйісу жұбайлар арасында қозу мен жақындыққа алып келсе, адам жұбайының(ерінің) сілекейін ықтималсыз жұтып қойса, онда бұзылмайды.

- Жоқ.

- Жоқ, бұзбайды.

- Ия.

- Ия.

- Егер адам ұмытып кетіп тамақ жеп қойса, онда бұзылмайды. Егер қателесіп кетсе – бұзылады. Олардың айырмашылықтары, ұмыту жағдайында адам ораза туралы есінде болмайды және бұған қоса тамақ жейді. Қателесу жағдайында адамның есінде ораза екенін тұрады, бірақ тағамды байқамай жұтып қояды, мысалы, аузын шаю кезінде суды кездейсоқ жұтып қояды.

- Жоқ.

- Ия, оразаның қазасын өтеу керек.

Өз уақытынан ерте оқылған намаз жарамасыз, оны қайта оқу керек.

- Егер таң намазының уақыты кіргеннен кейін ас қабылдау жалғасып жатса, онда ораза жарамсыз және оның қазасын өтеу керек.

- Егер адам білместікпен тамақ қалдығын жұтып қойса, онда бұл оразаны бұзбайды.

- Қақырықты жұту ханафи мәзһабы бойынша оразаны бұзбайды.

- Жоқ, бұның ішінде глюкоза уколы да бұзбайды.

- Ия.

- Егер адам құсық құсу қоспасын бұны қаламай жұтып қойса және жұтқаны ауыз қуысынан аз болса, онда бұл оразаны бұзбайды. Егер адам оны біле тұра жұтса және құсығының мөлшері ауыз қуысымен тең болса немесе ауыз қуысы көлемінен көп болса, онда бұл оразаны бұзады. Егер ол өз еркімен осының аз көлеміндей жұтып қойса, онда бұл оразаны бұзбайды (Любаб, 1/157). 

- Жоқ.

- Жоқ.

- Ия.

- Ия.

- Жоқ.

- Егер қанның мөлшері сілекей мөлшеріне тең болса немесе көп болса, онда осындай сілекейді жұту оразаны бұзады. Егер қан сілекейден аз болса, онда ораза бұзылмайды. Кейбір ғалымдар бұны адамның аузында қанның дәмін сезінуі немесе сезінбеуімен анықтайды деп айтқан (Ибн Абидин, 2/396).

- Ия.

- Жоқ.

- Ия.

1. Ораза уақытында контактылы линзаны және көзге тамызатын тамшыларды қолдануға рұқсат етіледі.

2. Мүфтий Рафи Усмани (Алланы оны қорғасын) былай жазады:

«Дәрігер-отоларингологтардың соңғы зертттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай, құлаққа кірген кез-келген сұйықтық, егер тек адамның дыбыс жарғағы өзгерген (зақымдалмаған) болмаса, орта және ішкі құлақтың есту өтетін жерінің сырт жағы арқылы өтпейді. Ізінше, ораза уақытында құлаққа тамызатын тамшыларды пайдалануға рұқсат беріледі, себебі  құлақ пен тамақ/ұлтабар арасында байланыс жоқ».

Алла жақсы білуші.

- Кәффәрат – бұл ішіп-жеумен, дәрі қабылдау немесе жыныстық жақындықпен оразаны саналы түрде бұзғаны үшін салынатын жаза.

Жалпы ережесі шамамен былай түсіндіріледі: егер оразаны бұзудың (яғни дененің ішіне бір нәрсенің енуі) формасы (сура) оразаны бұзудың (дененің бір құмарлығын қанағаттандыру) мағынасына (ма’на) сәйкес келсе, онда кәффәрат талап етіледі. Егер бек бір ғана құрамдас бар болатын болса (формасы немесе мағынасы), онда онда кәффәрат міндетті емес.

Сондықтан апельсиннің бір тілімін жұту кәффаратты талап етіледі, ал темір бұранданы жұту – талап етпейді (бұрандамен аштықты баса алмайсың, яғни, дененің құмарлығы қанағаттанбайды).

Кәффәрат қатарынан екі ай ораза ұстаудан тұрады (яғни тек түнде ғана үзумен).

- Егер адам Рамазан айында белгілі себепсіз әдейі оразаны бұзса (ас, су ішумен немесе жұбайымен жақындасып қойса), оған өзінің күнәсі үшін кәффәрат (өтемін) жасауы қажет.

Кәффәрат үздіксіз алпыс күн қатарынан (адам бұзған оразаның сол күнінен өзге) ораза ұстаудан тұрады. Егер осы 60 күн ішінде ораза белгілі себеппен тоқтатылса (әйелдерде болатын хайыз немесе  нифас), онда қайта бастамайды.Қай күннен тоқтады сол күннен қайта жалғастырады.

Егер адам алпыс күн ішінде ораза ұстай алмаса, мысалы, қарт адам немесе ауру болса, ол онда келесіні жасай алады:

• Күніне екі рет 60 міскінді тамақтандыру.
• Бір міскінді күніне екі рет 60 күн бойы тамақтандыру рұқсат.
• 60 кедей адамға 1,6 кг бидай немесе бидай ұнын (немесе олардың құнын) беруге (немесе бір кедейге 60 күн бойы осы азық-түліктің құнын беруге).
• 60 міскінге 3,5 кг құрғақ құрма немесе арпа немесе немесе олардың құнын (немесе бір кедейге 60 күн бойы осы азық-түліктің құнын беруге).

Міскінді тамақтандыратын ас сол елді мекенде пайдаланатын астың орта деңгейінен шығуы тиіс, оның сапасы тым жаман немесе тым жақсы болмауы тиіс.

Егер мұсылман адам Рамазан уақытында ораза күндерін жіберіп алса, онда кәффарәтсыз қарыз күндерін ғана өтейді (сәйкесінше, егер сіз көп жылдар бойы ораза ұстамасаңыз, сіз қаза болған ораза күндерін есептеп алыңыз және жайлап оларды өтей бересіз, оларды үзбей өтеу міндетті емес).

Егер адам Рамазан оразасын бір күннен де артық бұзса (ас, су ішумен немесе жұбайымен жақындасып қойса), оларға бір кәффарәтпен өтеу қажет (60 күн ораза).

- Егер сіз ораза ұстамасаңыз, онда сіз сіздің мойңызға міндет болған ораза күндерін белгілі бір ретпен өтеуге міндетті емессіз,бөліп ұстасаңыз да болады. Егер сіз ораза ұстасаңыз және әйеліңізбен жыныстық жақындыққа барып қойып оразаны бұзсаңыз, онда сіз үздіксіз оразаның 60 күнінің кәффарәтын жасайсыз, ал содан кейін бұзған оразаңыздың бір күнінің орнын толтырасыз.

Ханафи мәзһабы бойынша егер сіз ораза ұстасаңыз және оразаны ас қабылдаумен немесе су ішумен бұзсаңыз, онда бұл кәффарәт жасауды – үздіксіз 60 күн оразаны талап етеді, ал содан кейін бұзған оразаңыздың бір күнінің орнын толтырасыз.

- Бұл оразаның (қаза) орнын толтыруды талап етеді, бірақ кәффараны талап етпейді   (Ибн Абидин, 2/399).

- Егер ораза зинақорлықпен бұзылса, үздіксіз 60 күн ораза түріндегі кәффаратын өтеу қажет, ал содан кейін бұзған оразаңыздың бір күнінің орнын өтейсіз. Зинақорлық жасағаны үшін шынайы ықыласпен жалбарынып өкініш білдіруі (тәубе) қажет.

​​​​​​

- Ханафи мәзһабы бойынша бәрібір де кәффараты қажет. 

- Карантинде отыру бұл үкіметтің бұйрығы және оған бағыну керек,тарауықты үйде отбасы мүшелерімен оқыңыз.

- Уәжібке (парыз амал) жақын сүннет муаккада.

- Ханафи мәзһабы бойынша сахабалардың істері – бұл Сүннеттің бір бөлігі, сондықтан 20 рәкағат тарауық намазын өтеу бидғат болып табылмайды.

- Ия.

- 20.

- Төрт мәзһәб бойынша 20 рәкағат оқыған жақсы. Ханафи мәзһабы бойынша сүннет муаккада – 20 рәкағат. Сегіз рәкағат жасау бойынша сүннет муаккаданы орындау үшін жеткіліксіз.

- Тарауық туралы рисалада Касим ибн Кутлубуга көрсеткендей, имам Әбу Ханифаның әуелгі ұстанымы барлық 20 рәкағат – сүннет муаккада дегеннен тұрады. Осы көзқарасқа сәйкес егер адам үнемі 8 рәкағатты жасап жүрсе, ол күнә жасайды.

Бірақ сонымен қатар ханафи мәзһабында  Ибн Нуджейм және Ибн Абидин секілді кейінгі ханафиттер ізін жалғастырған Ибн аль-Хумаманың пікірі бар, ол  - 8 рәкағат - сүннет муаккада, ал қалғандары – мұстақап.

- Ия, егер бұл ұдайы және себепсіз болса.

- Тарауық намаз – асылында уәжіб емес. Егер сіз жолаушы болсаңыз (мусафир), онда тарауық намазын орындамау айып болмайды. 

- Егер балаға қарайтын адам болмаса, онда сізге тарауық намазын оқымауға рұқсат етіледі.

- Сүннет муаккада – тарауықтың 20 рәкағатын оқу, осы 20 рәкағатты мешітте оқыған жақсы. Егер адам үйінде жалғыз өзі 20 рәкағат оқыса, ол әуелгі сүннетті атқарған болып табылады. Шүбәсіз, тарауықты жалғыз емес, мешітте оқыған абзал.

- Жамағатпен бірге 8 рәкағат оқыңыз, кейін 12-сін және үтірді оқыңыз. 

- Егер үлгерсеңіз болады.

- Ия.

- 20 рәкағатты 2 рәкағаттан отырып оқыңыз.

- Намазды отырып оқыңыз.

- Сүннет – тарауықты 2 рәкағаттан оқиды, 4 рәкағаттан да болады.

- Жоқ, әрбір екі рәкағатқа бөлек ниет жасау керек. Намазда ниет – бұл тәкбиратуль-ихрам айту алдында сіз қандай намаз оқиын деп жатқаныңызды сезіну. Егер адам тарауық басында 20 рәкағатқа ниет етіп қойса, содан кейін ол тәкбиратуль-ихрамды ғана жай айта отырып қандай намаз оқып жатқанын түсінбейтін болады, оның намазы жарамсыз.

- Ханафи мәзһабы бойынша осындай намаздың жарамды болуы үшін, екі шартты сақтау керек: имамның хафиз болуы және оның намазда парақтарды аудару және бұдан әрі қажет емес іс-әрекеттердің көп бөлігін жасамауы. Егер осы екі шарт орындалса, осындай адамның артына ұйыған намаз жарамды болады.

- Егер сіз мұсхаф бойынша оқуды меңзеп тұрсаңыз, онда болмайды.

- Рамазанда тарауық намазда Құранды толығымен оқып шығу – бұл мұстахаб.

- Егер сіз олардың аз мөлшерін білсеңіз, сүрелерді қайталауға және кезекпен оқуға рұқсат етіледі.

- Сізге қалай ыңғайлы болса, солай оқыңыз.

- Үйінде.

- Әйелдер үйлерінде отыруы және тарауықты үйлерінде отырып оқулары тиіс. Немесе мешітте оқысаңыз, онда шафиғит имамына ұюға рұқсат және намазы жарамды болады.

- Ханафи мәзһабы бойынша, егер сіз тәшәххудты оқып бітсеңіз, имаммен бірге сәлем беруіңіз керек және егер де өзіңіз оқып үлгермесеңіз де   барлығына имамға ілесуіңіз тиіс.

- Кез-келген зікірді оқуға болады, үндемей отыруға да болады.

- Сүннетте қазіргі біздің уақытта оқылатын түрдегі дәлелдері жоқ. Әрбір төрт рәкағаттан кейін демалыс үшін тоқтау жасауы тиіс екені туралы жалпы нұсқау бар, оның ішінде зікір жасауға, салауат оқуға, шағын дәріс немесе уағыз айтуға болады.

- Жоқ, болмайды, себебі тарауық сүннет және имам сүннетке ниет етеді, ал таң намазының қазасын өтеу ол парыз намаз.

- Бұл орынсыз және тыйымға жақын (мәкрүхтахрим). 

- И’тикаф – бұл құлшылық ету үшін мешітте үздіксіз болу. Әйелдер и’тикафты намаз оқитын жерлерінде өз үйлерінде қалады, мешіттерде болмайды.

- Рамазанның соңғы он күні.

- Жоқ, себебі ораза – бұл  и’тикаф жарамдылығының шарты.

- ​Жоқ, бұл мешіттен шығу үшін жеткілісіз себепсіз жағдай.

- Ия, алайда, егер адам үндемеуді құлшылық етудің түрі деп санаса немесе осыдан оның и’тикафы кемел болады деп санаса немесе осындай үндеместік оны Аллаға жақындатады деп ұйғарса, бұл орынсыз болады.

- Бұған тыйым салынған.

- Жоқ, табиғи адами қажеттілік бойынша шығуға рұқсат етіледі, себебі бұл қажеттілік және белгілі себеппен болып отыр, сондай-ақ шариғи себептер бойынша (мысалы, жұма намазына) немесе шектен шыққан қажеттілік бойынша (мысалы, өміріне қауіп болса) шығу оның и’тикафын бұзбайды.