Жарапазан қандай жыр?
Алматы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Құптан 19:34
Алматы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Алматы
ықшамдау
Таң Күн Бесін Аср Ақшам Құптан
04:21 05:38 12:00 16:25 18:17 19:34
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
18 Рамазан 1445
Миләди
28 наурыз 2024

Мақалалар

Жарапазан қандай жыр?

| A | +

Әлі күнге дейін есімнен кетпейтін бір оқиға бар. Ұмытылмас мезет. Сонау бала күнімде еді. Ауылдың ересек балалары біз сияқты бозөкпелерді жандарына ертіп алып, үй-үйді аралайтын. Әр үйдің есігін қағарда әп-әдемі жырлар айтатын. Дидар деген ересектеу көршіміз: «Сендер, сөз арасында былай деп айтасыңдар» деп мән-жайды ұқтыратын. Сөйтіп Дидардың түсіндірген жөн-жосығымен үй-үйді аралап, қалтамыз тиын-тебенге, уысымыз тәттіге бір толатын. Кейіннен білдік, бұл – «Жарапазан жыры» екен. Бала күнімізде құлағымызға сіңген, көңіл жадына әбден орныққан әуен-ді.

 

Жарапазан дегеніміз – Жаратушы Хақ Тағалаға, Ардақты Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) салауат айту. «Баймұхамед үмметіңе жарапазан, Қабыл болсын оразаң ұстаған жан» деген жыр жолдарының өзі –  адамзаттың асылы, он сегіз мың ғаламның сардары болған Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) айтылған салауат белгісі. Ақиқатында, «Жарапазан жыры» – елімізге асыл дініміз Ислам арқылы келіп, бүкіл ұлысқа кеңінен таралып, берік орныққаннан кейін тұрмыс-салт жырларының қатарынан көрініс тапқан діни-фольклорлық мұра.

 

Қазақтың халық ауыз әдебиетінің тарихи тамырына көз жіберіп қарасақ, жарапазан – дін салты мен ұғымынан туған жыр. Ислам дінінде  мұсылман баласына жылына отыз күн ораза тұту, күніне бес рет намаз оқу, сондай-ақ жоқ-жетімге қайыр-садақа беру секілді міндеттер парыз болып жүктелген. Осы парыздарды халыққа түсінікті жеткізу үшін үгіт түріндегі халықтық поэзияны пайдаланған. Сондықтан дін қағидалары ел арасына халық поэзиясының үлгілері бойынша тарап кетті. Дінді ұғындыру үшін өлең түрінде жеткізу қолайлы көрінген. Екіншіден, біздің қазақ сауықшыл, өлеңшіл, өлең сөзіне ден қойғыш халық емес пе? Осындай қоғамдық жағдайлардан соң жарапазан өлеңдері туған.

 

Жарапазан өлеңін әлеуметтік жағдайы төмен отбасылар, қайыр сұраушылар жаттап алып, айтып, таратқан. Ал жарапазан жырының сөзін «өлең-сөзге таласы бар» қатардағы кісілер шығарса керек-ті. Жырдың жанрлық табиғаты үгіттеу сарынында болған соң, айтушы адам өзінің қолайына қарай сөз ретін ауыстырып қолдана берген. Айтқандай, қазақ жерінің кейбір өңірінде жарапазанды «жарамазан» деп те айтады. Түбі бір туыс ел түріктер мен ноғайлар «жарамазан», өзбек, қырғыздар «жарапазан» деп атайды.

 

Алаштың рухани көсемі Ахмет Байтұрсынұлы: «... ораза уақытында балалар, бозбалалар түнде үйдің тұсында тұрып, жарапазан өлеңін айтады» деп жазған-ды. Асылында, жарапазан – қасиетті Құран Кәрім түскен айдағы ақ тілекті, ақ ниетті ізгі жыр. Ораза құрметіне айтылған сыйлы мақамның біріне назар аударайық:

 

– Ассалаумағалейкүм дәуіт, ғалам,

Байларға осы үйдегі бердік салам.

Дін ислам сәлем беріп, сәлем алған,

Қолдасын баршамызды Хақ Тағалам.

 

Мұхамет үмбетіңе жарапазан,

Оразаң қабыл болсын, ұстаған жан.

Ұстаған дін-мұсылман рамазан,

Бір келген он екі айда ораза-иман.

 

Ақ үйің айға қарап орда болсын,

Ұл-қызың салауатты молда болсын.

Ораза тұтып барған мұсылманның

Пырағы ұжмақта жорға болсын.

 

Ақ үйің айға қарап шатыр болсын,

Айтқаным жарапазан ақыл болсын.

Күтпеген Хақтың жолын мұсылмандар,

Тартады қиыншылық бақыл болсын!

 

Айтамын жарапазан есігіңе,

Қошқардай бір ұл берсін бесігіңе.

Ақ батам менің айтқан қабыл болсын,

Байекең ат мінгізер несібеме, – деп келетін осынау тұрмыс жырының мән-мағынасы өзгеше. Міне, осылай жарапазаншылар ораза айында ел-жұртқа ислам дінінің қасиетін насихаттап, ағайынды имандылыққа шақырып, Алла Тағала тарапынан әмір етілген бес парызды ұстануға үгіттеген.

 

Еліміз егемендігін алған соң, советтік идеологияның кесірінен көз жазып қалған асыл дініміз тұғырына шықты. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы құрылып, дін саласы жүйелі тәртіппен басқарыла бастады. Жетпіс жыл темір шымылдықтың астында қалған халық мұрасы мен діни сенімнен туындаған дәстүрі қайта жаңғырып, қолданысымызға енді. Кейінгі кезде мешіттерде Рамазан айын ұлықтауға арналған түрлі жиындар ұйымдастырылып, Ислам өркениетін насихаттайтын әдеби-мәдени шаралар жиі көрініс бере бастады. Діни басқарманың ұйытқы болуымен «Жарапазан кеші» деген әдеби-танымдық кеш те өтіп жатыр. Мұның бәрі – елдің береке-бірлігін арттыратын, асыл дініміз бен ділімізді, салт-санамызды кеңейтетін игі істер. Үлкен қалалардың кейбір аумақтарында әлі күнге дейін жарапазан жыры айтылады екен. Ауыл-аймақтан қоныс аударғандардың сеп болуымен жанданған дәстүр жосығы. Біз болсақ, сол шыбық мініп, ирек қамшылап жүрген сәттеріміздегі айтқан «Жарапазан» мадақ жырын сағындық...     

 

Елдос ТОҚТАРБАЙ,

«Мұнара» газеті, №8, 2020 жыл

Предыдущий Следующий
Намаз оқымаған адамның ораза ұстауына бола ма? Ауыз бекіткенде тіс пастасын қолдануға бола ма?

Оқырмандардың пікірі (0)

Қызықты тақырыптар

Сұрақ-жауап Ауыз бекіткенде тіс пастасын қолдануға бола ма?
Жауап: Ораза ұстаған адам ауызын тазалауына болады. Тіпті Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Аузы берік кісінің тіс тазалағышы ол – мисуак», [1] - деген......
Сұрақ-жауап Тарауық намазы қалай оқылады?
Биыл елімізде Рамазан айы 24 сәуірде басталады. 19 мамырдан 20 мамырға қараған түні – Қадір түні. Рамазан айынан бір күн бұрын, яғни 23 сәуір күні кеште құптан намазынан соң тарауық намазы оқыла бастайды....
Сұрақ-жауап Підия дегеніміз не?
Ислам дінінде бұйырылған белгілі бір құлшылықтың орнына төлем жасау «підия» деп аталады. Алла Тағала: «Парыз ораза санаулы әрі белгілі күндерде ғана өтеледі. Араларыңнан әлдекім ауырып қалып немесе сапарда жүріп ораза ұстамаса, (қаза болған күндерін) басқа уақытта ұстасын. Ораза ұстауға шамасы әзер ...
Сұрақ-жауап Оразаға қатысты жиі қойылатын сұрақтар
​​​​​​​Сұрақ: Рамазан оразасының үкімі қандай? Жауап: Рамазан айында ораза ұстау әрбір балиғат жасына толған, ақыл-есі дұрыс мұсылманға парыз болып есептеледі. Алла тағала қасиетті Құранда «Уа, иман келтіргендер! Сендерге бұрынғыларға парыз қылынғандай ораза парыз қылынды. Бәлкім тақуалыққа жетерсің...
Сұрақ-жауап Хакім Абай індетпен қалай күресті?
Абай Құнанбайұлы Семейге келген бір сапарында шаһарда жұқпалы індеттің тарап жатқаны жайында жайсыз хабар естиді. Дерттен қарт кісілер мен жас балалар және әлжуаз адамдар көз жұмған екен. Обаның белгілері: Көздері шүңірейіп, иек-мұрны шошая береді. Көзінің айналасына көкшіл ноқта түседі. Демі суынып...
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
18 Рамазан 1445
Миләди
28 наурыз 2024
Намаз уақыттары
қазір

Құптан 19:34

39. «Рия» (Деяния на показ)

Это оборот речи, подразумевающий, в том числе "перед Аллахом". Тем не менее, с целью купирования не

Администратор Azankz
кеше

Тасбих таравих намаза

То есть "не умрет". Всмысле "не исчезнет", "не перестанет существовать".

X
19 нау. 2024

20 урок: О дополнительных молитвах

Уа алейкум ассалям уа рахматулЛахи уа барокятуху. К сожалению для этого урока есть только текстовая

Администратор Azankz
18 нау. 2024

Курсы хадисоведения открылись при центральной мечети Алматы

Уалейкум ассалам. Да, женщины могут слушать курс из женского зала. Курсы проводятся на казахском я

Администратор Azankz
16 нау. 2024

Al Muallim

В первом и в втором нашиде есть же звуки барабана и других музыкальных инструментов, они разрешены л

X
1 ақп. 2024
Created with Sketch. {{!-- --}} {{!-- --}} {{!-- --}} Created with Sketch. Asset 1mdpi