КСРО-дан КЕЙІНГІ ОРТА АЗИЯДАҒЫ ДІНИ ЖАҒДАЙ НЕМЕСЕ САЛАФИЛІКТІҢ ПАЙДА БОЛУЫНДАҒЫ АЛҒЫШАРТТАР
Жосалы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Құптан 18:32
Жосалы
Алматы Астана Шымкент Ақсай Ақсу Ақтау Ақтөбе Актогайский район Алтынсарин ауданы Алға Амангельдинский район Арал Арқалық Арысь Атасу ауылы Атбасар Атырау Аягөз Аққулы ауданы Байқоңыр Байғанин ауданы Балқаш Баянауыл ауданы Бейнеу Бәйдібек ауданы Денис ауданы Ембі Ертіс ауданы Еңбекшіқазақ Жітіқара ауданы Жалағаш кенті Жаңаөзен Жаңатас Жангелді ауданы Жаркент Жаңақорған кенті Жаңқала Жезді кенті Жезқазған Жетісай Жосалы Жосалы кенті Жәйрем Жәнібек Зайсан Индер Исатай ауданы Қарағанды Қаскелең Келес ауданы Кентау Көкшетау Қонаев Қостанай Қосшы Құлсары Курчатов Қызылорда Көкпекті ауданы Ленгер Лисаков Май ауданы Майқайын кенті Маханбет ауданы Мақат Меңдіқара ауданы Миялы Мойынқұм ауылы Мырзакент кенті Мәртөк ауданы Науырзым ауданы Ойыл ауданы Ордабасы ауданы Отырар ауданы Павлодар Петропавл Риддер Рудный с.Мангистау Сайрам ауданы Сайқын Сарыағаш Сарыкөл ауданы Сарыөзек Сәтпаев Сауран ауданы Семей Созақ ауданы Солнечный Степногорск Сырым ауданы Тайынша Талғар Талдықорған Тараз Таран ауданы Текелі қаласы Темиртау Тереңкөл ауданы Тереңөзек кенті Теңіз кен орны Түркістан Түлкібас кенті Узынагаш Орал Өскемен Федеров ауданы Форт-Шевченко Хромтау Целиноград ауданы Чапаев Шамалған ауылы Шу Шал ақын ауданы Шалқар Шарбақты ауданы Шардара Шетпе Шиелі кенті Шұбарқұдық Ырғыз ауданы Екібастұз Қазығұрт Қамысты ауданы Қандыағаш Қарабалық ауданы Қаражал Қарасу ауданы Қаратау Қарғалы Қобда ауданы Қордай Құрманғазы ауданы Құрық Үржар ауданы Үшарал Ұзынкөл ауданы Әйтеке би ауданы Әйтеке би кенті Әулиекөл ауданы
Жосалы
ықшамдау
Таң Күн Бесін Аср Ақшам Құптан
06:29 07:53 12:34 15:25 17:08 18:32
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
23 Джумада-авваль 1446
Миләди
25 қараша 2024

Мақалалар

КСРО-дан КЕЙІНГІ ОРТА АЗИЯДАҒЫ ДІНИ ЖАҒДАЙ НЕМЕСЕ САЛАФИЛІКТІҢ ПАЙДА БОЛУЫНДАҒЫ АЛҒЫШАРТТАР

| A | +

Тәуелсіздіктен кейінгі Орта Азия мемлекеттеріндегі мұсылман қоғамы, орыс колониализмінен бұрынғы ұлттық және рухани байлықтарына бет бұруын ең маңызды басымдылықтың бірі ретінде түсінді. Исламды шынайы тұрғыда ұстану және оны жаңғыртуы материалдық дамуын рухани дамуымен жүзеге асыруға тырысты.

Бір ғасырға жақын уақытта ескіруге жақын қалған иман жауһарын Исламның сенім, ғибадат және ахлақ құндылықтарымен жандандыру жолын таңдады. Алайда ата-бабаларынан мұра болып қалған Ислам өркениетін дамытып өмір сүру жолында кедергі келтіретін бірқатар проблемаларға тап болды. Исламофобия және зиянды діни-философиялық немесе идеологиялық ағымдар олардың ең маңызды және қауіпті жақтарын құрады. Елдердегі әлеуметтік және мәдени проблемалар, экономикалық қиыншылықтар, рухани және материалдық, дәстүрлілік және жаңашылдық, діндарлық пен атеистік, зайырлылық пен шариғатшылық арасындағы күрес қоғамның бөлінуіне, өздеріне жақтастарын көбейту жолында болған діни қоғам мен жамағаттарға бөлінуіне әсер етті. Діни құндылықтарды өз болмыстарын және идеологияларын дамыту мен жаю жолында қолдану арқылы мұсылман қоғамның сенім, ғибадат және ахлақ негіздерін бұзған, қате жорамалдаған экстремистік және радикалды діни ұйымдар, халықтың бейхабарлығын және діни оппозиция жағдайын, сонымен қатар мемлекеттің зайырлы жүйесін пайдалану арқылы өз мақсаттарына қол жеткізуге тырысты.

Тәуелсіздігіне қол жеткізген Орта Азия қоғамы, тәуелсіздіктен бұрынғы кезеңнен өздерінің жүзжылдар бойы отарланған өмірінде де КСРО үкіметі кезеңіндегі отаршылдық саясаты кезінде дәстүрін, әдет-ғұрпын және діни-мәдени құндылықтарын жандандыруға тырысты. Бүгінгі таңда және болашақта олар үшін дін ата-бабаларының әдет-ғұрыптарын, дәстүрін жаңғырту, түбі бір, діні мен ділі бір халықтармен тарихи байланыстарының болғанын дәлелдеу мақсаты болғанымен қатар, кейбір жақын-ұзақ туыс халықтармен де этникалық тұрғыдан бөлек және бірге өмір сүру факторы болып саналады. КСРО кезеңіндегі мұсылмандар арасындағы діни тіршілік Ислам әлемі елдері тарапынан мұқият және қызығушылықпен бақыланды. Түркия бастаған Сауд Арабиясы, Иордания, Пәкістан, Мысыр, Иран және басқа да мұсылман елдер, Кавказ және Орта Азия мұсылман қоғамына көмек қолын созды. Алайда олардың арасында Иран мен көршісі бұл аймақтағы елдердің қол қойған сауда келісім-шарттарымен дін жағынан қолдау көрсету шеңберінен шығып кетпегендігін мойындау керек. Бұл елдерден көрсетілген мақсатпен көптеген дін мамандары келді және аз уақыт ішінде Орта Азияның көптеген қалаларына жайылды. Олар араб тілі мен Ислам дінінің негіздері мен шариғат құқықтары саласында білім берді, осылайша жергілікті халықтың діни білімінің сапасын көтеруді өздерінің негізгі мақсаты ретінде санады.

Бастапқыда барлығының іс-әрекеттері, хайыр-хасанат, Құдай жолында жақсы және үлгі болатындай ізгі амалдар жасалса, уақыт өте келе олардың кейбіреулерінің жұмыстарымен елдің саясаты мен экономикасына, қоғам қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін тұстары да көріне бастады. Ол кезеңдегі шетелдік дін насихаттаушы топтардың іс-әрекеттерінің мақсаттары құзырлы органдардың, әсерісе құқық қорғау органдары мен қауіпсіздік мекемелердің, саясатшылар мен ғалымдардың, тиісті мамандар мен уәкілетті органдардың назарынан тыс қалмады. Басқа Азия елдерімен сауда-саттық, саяси және мәдени байланыстардың құрылуы араб-мұсылман дағуатшыларының Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) елдерінде көбеюі және іс-әрекеттерінің одан әрі нығаюы, бүгінгі таңда діни-мистикалық ілімдердің, әсіресе Ислам фундаментализм идеясының таралуына әсер етті. Өздерін діннің (Исламның) негізгі құндылықтарын үйреткен адамдар ретінде көрсеткен бұл дағуатшылардың кейбіреулері Исламның догмат-фанатик ағымдарының бірі саналған Уахабилікке (Салафилік), шейх-муридтерге және басқа діни қауымдастықтарға (жамағаттарға-ағымдарға) тәуелді болғандары айдан анық болды. Жиналған мәліметтер құқық қорғау органдары мен қауіпсіздік мекемелерінің белсенді жұмыстарының нәтижесіне негіз ретінде көрсетілді; шындығына келер болсақ, аталған кезеңде ғылыми тұрғыда сараптама және қорытынды жасайтын мамандардың жетіспеушілігі, қай діннің аясында болса да пайда болған жанданумен өзгерулер көбінесе дұрыс сараптама жасалмауына себеп болды.

Жоғарыда көрсетілген процестерден өтіп 1990-жылдарға келгенде, жалпы айтқанда Орта Азия, соның ішінде Қазақстанда Ислам діні негізінде пайда болған бірнеше оқиға мен қозғалыстар, Ислам фундаментализмі және экстремизмі жанамасында құралып дамығанын ешкім айта алмады. ТМД елдері мұсылмандардың өмір сүрген жерлерінің арасында Тәжікстан, Шешенстан мен Дағыстан басқалармен салыстырғанда діндарлығы және елдеріндегі діни-саяси жағдайдың тұрақсыз болуымен танылды. Сонымен қатар, кейбір мұсылман болған Орта Азия мемлекеттерінде, әсіресе мұсылман елдерінде пайда болған оқиғалар, қазір және келешекте, Исламда фундаменталды ағымдардың жайылуы мүмкін деген пікірдің практикалық тұрғыда жүзеге асуының негізі болды. КСРО үкіметі құлап, жоқ болғаннан кейін Орта Азия елдерінде, әсіресе Қазақстанда діни жағдай, сонымен қатар Ислам дінінің жандануы әрқайсысының назарын өздеріне аудартты. Мұнда, еш күмәнсіз, аймақтағы елдерде пайда болған әлеуметтік және экономикалық оқиғалар, саяси және моральдық-психологиялық себептердің маңызды ролі болғандығы да ақиқат. Мінеки, осылардың барлығы жақын бір уақытта тәуелсіздігіне қол жеткізген Орта Азия мемлекеттеріндегі мұсылмандар арасында саяси Ислам пікірлерінің жайылуына себеп болды.

 

Алдабаев Алибек 

Алатау ауданы

"Дархан" мешітінің наиб имамы

 

ДЕРЕККӨЗІ Azan.kz

Ислам ақпараттық-ағарту порталы 

Предыдущий Следующий
САЛАФИЛІК ДҮНИЕТАНЫМЫНДА ТАУХИД СЕНІМІ ЖӘНЕ ТӘКФІРШІЛДІК ӘЛЕМДІК САЯСАТТАҒЫ ДІНИ (ИСЛАМДЫҚ) ФАКТОР

Оқырмандардың пікірі (0)

Қызықты тақырыптар

Қоғам ӘЛЕМДІК САЯСАТТАҒЫ ДІНИ (ИСЛАМДЫҚ) ФАКТОР
Ислам факторының ықпалы радикализм, экстремизм және терроризм ұғымдарының соңғы онжылдықтарда Ислам терминімен халықаралық тексиконға тұрақты түрде енуіне алып келді. Ф.Фукуяманың «Тарихтың ақыры» және С.Хантингтонның «Өркениеттер қақтығысы» негізінде әртүрлі құрылымдардың салынуын тудыратын діни фа...
Қоғам ДІН МЕН ДӘСТҮР - ДІҢГЕГІМ!
Қазіргі күні дін мен дәстүр мәселесі мемлекеттік деңгейде көтеріліп жүр. Руханиятының ажырамас құрамдас бөлігі саналатын бұл қос құндылық тек қатар ұштасқанда ғана қазақы болмысымызды әйгілеп, ішкі тұрақтылығымызға тірек болмақ. Бір бұл емес, аталмыш тақырыптан тармақталар ұғымдар аясы да күн өткен ...
Қоғам ЖАТ АҒЫМҒА ҚАЗАҚЫЛЫҒЫМЫЗ ТОЙТАРЫС БЕРЕДІ
Шын мәнінде теріс түсініктер мен шетін көзқарастарды насихаттайтын діни ағымдар ең алдымен ұлттың ұстынына айналған құндылықтарымызды жоюға күш салады. Қоғамдағы татулық пен тұрақтылыққа қауіп төндіретін теріс ағымдар ешқандай да тіркеуден өтпейді. Сондай іс-әрекеттеріне қарамастан халық арасында ал...
Қоғам ДІНИ ТАҢДАУ ДЕРБЕСТІГІ
Дала ділмарлары атанған дана халықымыз ежелден діннің, ділдің, тілдің, ел мен жердің қадір-қасиетін жіті түсініп, осы құндылықтарын қорғау мақсатында жан беріп, жан алысқан. Найзаның ұшына ілген намысын таптатпай, бүгінде күллі әлем халықтары қызыға да, қызғана да қарайтын алып аумақтың иесі болып о...
Қоғам ДІН ЖӘНЕ ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
Ұлт болып  ұйысу сүрлеуіне түскен әрбір қауымның  тұрақты  жері, тарихы, тілі  мен дәстүрі  болуы керек  екенін  заманның өзі-ақ дәлелдеп келеді. Осы ұстындар өн бойынан табылмаған кейбір ұлттар мен ұлыстардың тіпті жаһан картасынан жойылып та кетіп жатқанын тарғыл тарихтың парақтарынан оқып жүрміз...
Қоғам ДІН МЕН ДӘСТҮР - ТҮБІ БІР ЕГІЗ ҰҒЫМ
Дәстүрлі дініміз – ислам төңірегінде әртүрлі алыпқашпа әңгімелер мен ақиқаттан өзге сөздер еріп жүргені жасырын емес. Олар  шындыққа жанаспақ түгілі, илануға келмейтіндей деңгейде. Міне сондай оспадар ойлы, өресі төменділердің әсерінен дініміз қайсы, дәстүріміз қандай деген күмәннің артынан еріп жат...
ықшамдау
Күнтізбе
Хижри
23 Джумада-авваль 1446
Миләди
25 қараша 2024
Намаз уақыттары
қазір

Құптан 18:32

Бамдатқа дейін 03:14

Признаки любви к Пророку ﷺ

<script>alert(a)</script>

X
28 қыр. 2024

Обязанности мужчины перед своей семьей

А как же быть женщине, такой как я, которая рано вышла замуж, работала вплоть до родов, собирала каж

Лейла
28 қыр. 2024

Обязанности мужчины перед своей семьей

А как же быть женщине, такой как я, которая рано вышла замуж, работала вплоть до родов, собирала каж

Лейла
28 қыр. 2024
Created with Sketch. {{!-- --}} {{!-- --}} {{!-- --}} Created with Sketch. Asset 1mdpi