ДІНИ ЭКСТРЕМИЗМНІҢ ПАЙДА БОЛУЫНДАҒЫ АЛҒЫШАРТТАР
Діни экстремизм кез келген басқа да құбылыс секілді кездейсоқ туындамайды және оның пайда болуы мен заңдылықтарының өзіндік объективті себептері бар. Біз бұрыннан бар және қазірдің өзінде болып жатқан түрлі құбылыстармен күресуіміз емес, пайда болуының алғышарттарын жою керек деген көзқарасты ұстанамыз.
Діни экстремизмге қарсы күресте дәл осындай көзқарастың маңызы зор, өйткені экстремизмнің пайда болу себептерін түсіну міндетті түрде осы себептермен де, экстремизмнің өзімен де күресудің белгілі бір әдістерін қолданудан бұрын болуы керек.
Діни экстремизмнің пайда болу себептері әртүрлі болуы мүмкін. Ол діни, саяси, әлеуметтік және т.б. себептерден туындайды. Адам әлеуметтік тіршілік иесі болғандықтан, бүкіл мәселенің түп тамыры адамның өзінде, оның отбасы мүшелерімен, туыстарымен, достарымен қарым-қатынасында болуы мүмкін немесе тереңірек талдау арқылы адамның ішкі дүниесі арасындағы қайшылықтардан табылуы да мүмкін. Осы секілді қайшылықтарды көптеп кездестіруге болады. Мұндай сыртқы және ішкі «теке-тірес» ерте ме, кеш пе, адамды әртүрлі әдістерге, соның ішінде діни экстремизмге алып келуі ықтимал. Діни экстремизм қазіргі таңда Батыс әлемінде де, Шығыста да күшті һәм әлсіз елдердің де үлкен мәселесіне айналып, күн тәртібіне шығып отырған басты мәселе. Алайда әр елдің, әрбір қоғамның өзіндік ерекшеліктері бар. Бүгінгі таңда діни экстремизм проблемасы Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне төніп тұрған елеулі қатерлердің бірі болып табылады.
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен жағдай түбегейлі өзгерді, яғни діни экстремизмді КСРО-ның ыдырауының салдары деп атауға да болады, өйткені бұл кезеңде ескі, көне мұралар күйреп, әлі де жаңа жобалар ұсынылмаған. Елімізде діни сенім бостандығына, діни бірлестіктерді мемлекеттен бөлуге, мемлекеттің діни бірлестіктің ісіне араласпауға құқығы жарияланды. Бұл кезеңде дағдарыс орын алып, осы жағдайларға байланысты адамдардың арасында жұмыс жасай алмаған, оқи алмағандар пайда болып, бос уақыттары көбейіп тыңдарман да, ғаламтор тұтынушылары да, жұмыссыздар да белең ала бастады.
Дәл осы кезде посткеңестік кеңістікке әлемнің түкпір-түкпірінен қоғамдық және мемлекеттік құрылымның әртүрлі нұсқалары келе бастады. Бұл кезде шетелдік діни және діни-саяси топтар да шетте қалған жоқ. Батыс шекараларымызға жақын жердегі Ресей Федерациясы өздерінің діни-саяси идеялары негізінде егемендік алу құқығын жариялаған содырларға қарсы күресіп жатқанын да есте сақтаған жөн. Бұл оқиғалар Қазақстанның батыс облыстарының аумағында идеологиялық жағынан әсер етті. Нәтижеде, осындай жағдайда, осы жастар дәуірлер тоғысындағы ұрпақ ретінде ең алдымен идеологиялық ықпалға, тіпті, шетелдік экстремистік орталықтардың идеологиялық диверсиясына ұшырады. Қазақстанда фундаменталистік идеологияның таралу ошақтары еліміздің басқа аймақтарына қарағанда, тарихи себептерге байланысты, исламның ықпалы күштірек болған оңтүстікте және осы жағдайға ұқсас болған еліміздің батыс аймағында болып отыр. Мұндағы экстремизмнің дамуының алғышарттарын үш құрамдас бөлікке бөлуге болады: діни-идеологиялық (мұсылман халқы ханафи мазхабын ұстанатын Қазақстанның қалған бөлігінен айырмашылығы – исламдағы фундаменталистік бағыт болған салафизм идеясының жергілікті халық арасында таралуы), әлеуметтік-экномикалық (аймақта әлеуметтік жағынан әлсіз топтардың, оның ішінде мұнай-газ өндіру зауыттарына жұмыс істеуге келетін қазақ-оралмандардың көптеп шоғырлануы) және саяси.
Қазақстаннан тыс жерлерде лаңкестік қауіптердің негізгі көздері ретінде елімізде тыйым салынған Талибан, ДАИШ секілді ұйымдардың Ауғанстан, Сирия мен Ирактағы соғысы, Ауғанстандағы тұрақсыз жағдай мен Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық аймағындағы радикалды элементтердің белең алуы болып табылады.
Діни радикализмнің экстремизм мен терроризмнің қайнар көзі ретінде таралу проблемасы бүгінгі таңда жекелеген мемлекеттер үшін ғана емес, жалпы халықаралық қауымдастық үшін де өзекті болып отыр. Радикалды діни идеологияның ықпалымен жасалған лаңкестік әрекеттер санының айтарлықтай өсуі және соның салдары ретінде мұндай әрекеттерден келтірілген залалдың айтарлықтай өсуі осының дәлелі. Мұндай жағдайда әртүрлі мемлекеттердің діни экстремизмге қарсы тұру және халықаралық қауымдастықты осы бағытта топтастыру бойынша күш-жігерін зерделеу қажет. Мұндай зерттеулердің нәтижелері практикалық ұсыныстарды әзірлеу, қолданылатын шаралардың тиімділігін арттырудағы табысты шетелдік тәжірибені бейімдеу үшін пайдалы.
Табын Мұқамедсали
Алатау ауданы
"Рахат" мешітінің наиб имамы
 Предыдущий |
Следующий |
| ӘЛЕМДІК САЯСАТТАҒЫ ДІНИ (ИСЛАМДЫҚ) ФАКТОР | БҮГІНГІ ТАҢДАҒЫ САЛАФИЛІК ИДЕЯЛОГИЯСЫ |
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 
