ЫРЫС АЛДЫ ЫНТЫМАҚ

Адам өміріндегі ең маңызды құндылықтардың бірі ыңтымақ бірлік. Ынтымақ болса, ел үшін және жеке адам үшінде амандықта дамып өркендеуге негіз болады. Сол үшін Алла Тағала дінімізде ынтымақтың мызғымас мықты болу керек екенін негізгі міндеттердің бірі еткен.

Дініміздің қағидаттарының астарында ынтымақ пен бірліктің жатқанын анық байқауға болады. Атап айтқанда дініміздің тірегі болған намазды алсақ, Алланың разылығына жеткізетін ұлы құлшылық болумен қатар береке бірліктің және ынтымақтың негізі де бола алады. Мысалы, жұма намаз оқудың парыздылығы және жамағат намаздарын оқудың сауабы жоғары болуы халықтың бір жерге шоғырланып, өзара бірін-бірі танып, сол арқылы ыңтымақтың болуы көзделуде. Сонымен қатар жиналған жұрт бір имамға ұйып намаз оқуыда бейне бір адамдай әрекет етуі түсінген адамға ынтымақтын бекем болу керек деген нұсқауды анық байқайды. Егер имам намаздың кейбір бөліктерінде жаңылысса, онда ұйып тұрған барша халық имаммен бірге сол қателікке ілесіп бірге орындайды. Имам қателесті деп өзі дұрысын жасауына шариғат рұқсат етпейді. Намаздағы тәртіптердің осынша дәрежеде бұйырылуы береке-бірліктің, ынтымақтың өте мықты болу керек екендігін міндеттеп отыр.

Ал, бес парыздың бірі болған оразаның да астарында Алланың разылығын алумен қоса, береке-бірлік пен ынтымақтың жатқанын анық байқауға болады. Мысалы, бір уақытта сәресін ішіп және бір уақытта ауыз ашу ел болып тәртіппен әрекет етуді білдірсе, сонымен қатар береке бірліктің де болуы көзделуде. Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын)  ауыз аштырудың сауабының мол екендігін баяндаған. Ораза ұстаған адамға дәм ұсынып, қарнын тойдырып, ауыз аштырып ілтипат көрсетуі өзара сүйіспеншілікті арттырары сөзсіз. Ал, ел болып бір-бірінің үйіне ауыз ашарға барып, бір дастарханда қонақ болуы бірлік пен ынтымақтын негізі екені айқын. Сол сияқты ораза ұстаушы ешкіммен ренжіспеуі де оразаның тәртіптерінің бірі. Тіпті жанжал шығарғысы келген адамға: «мен оразамын», -  деп сыпайы ғана жауап беру ораза ұстаушының міндеті. Жанжал мен реніштің алдын алу береке-бірліктін негізі екені белгілі. Ораза уақытында пітір садақа беру де үлкен міндеттердің біріне жатады. Адамдардың бір-біріне көмек жасап, қайырымдылық қылуы өзара сүйіспеншілікті артыратын іс. Сондықтан пітір садақа беруде ынтымақты арттырады. Ораза уақытында атқарылатын үлкен құлшылықтың бірі тарауық намазы. Күніге кешкісін бір мешітке жиналып тарауық намазын оқыған адамдардың бір-біріне бауыр басып, туыстай болып араласып жақын болып қалатыны жылдағы көріп отырған ынтымақтың үрдісі. Мұсылман баласын жәннатқа кіруіне себеп болатын үлкен құлшылықтың бірі болған оразаның барлық амалдарының астарынан береке-бірлік пен ынтымақты анық байқап отырмыз.

Ал, келесі бес парыздың бірі болған қажылықты алсақ, ол тіпті әлем халықтарының береке бірлігі мен ынтымағының белгісі. Дүние жүзі халықтары бір жерге жиналып, мансаптарына қарамай бірдей үлгіде ихрам киіп, бірдей үлгіде мінәжаттарын жасап және бір уақытта құлшылықтарын бірдей үлгіде орындауы бейне бір адам тәрізді ынтымақпен өмір сүру керек екендігін аңғартып тұр. Сонымен қатар, береке-бірлік пен ынтымақты сақтай білу әрбір мұсылманның міндеті. Алла Тағала ынтымаққа үлес қосқан мұсылманды жақсы көретіндігін осы қырынан да дәлел десек болады. Дінімізде өтірік айту өте үлкен күнәлардің бірі. Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) мұсылман адам өтірік айтуы мүмкін емес екендігін баяндаған. Алайда, екі адамның арасын жақындастыру үшін өтірік айтуға дініміздің рұқсат беруі түсінген адам үшін үлкен ғибрат.

Умм Күлсім (оған Алла разы болсын) Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) жайлы былай деді: «Оның үш түрлі жағдайдан басқа, еш уақытта өтірік айтуды рұқсат еткенін естіген емеспін. Ол - соғыс кезінде, адамдарды жарастыру үшін және әйелі күйеуіне сөйлеген кезде және күйеуінің әйеліне сөйлеген кезінде»[1], — деген.

Өйткені өтірік айту қаншалықты үлкен күнә болғанымен, адамдардың өзара ынтымақта болуы одан да үлкен маңызға ие.

Ислам дінінің толықтай мән мағынасына назар салып үңілген пенде үш үлкен негізді байқайды. Біріншіден, барлық адамзатты жоғарғы дәрежеде сыйластық пен сүйіспеншілікте өмір сүруге негіз болу. Мысалы, Алла тағала Құран Кәрімде:

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ

«Шын мәнінде мүміндер бауыр»[2]

Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын):

"تَهَادُوْا تَحَابُّوا"

 «Бір-біріңізге сыйлық беріңіздер! Өйткені сыйлық сүйіспеншілікті арттырады....»[3], - деген.  

Жоғарыдағы мағанадағы аяттар мен хадистер кемелдік дәрежеде ынтымақпен өмір сүру керек екендігін білдіреді. Бұндай дәрежеде өмір сүру мәдениетіне қол жеткізген адам Алла Тағалаға көбірек жақын болады. Екіншіден, жоғарғы дәрежеде сыйласумен сүйіспеншілікте өмір сүру мәдениетіне қол жеткізген адамдар қоғамда аздау болатыны белгілі. Сондықтан дініміз қоғамның ізгілігі үшін екінші жолды ұсынады. Ол, әртүрлі түсініспеушіліктердің алдын алу. Сол арқылы қоғамда сыйластыққа сызат түсірмей ынтымақты сақтау маңызды. Мысалы, Алла Тағала қасиетті Құран Кәрімде:

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُبْ بَيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَلاَ يَأْبَ كَاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللهُ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللهَ رَبَّهُ وَلاَ يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا

«Уа, иман келтіргендер! Егер белгілі бір мерзімге дейін бір-біріңе қарыз бергенде, оны жазып қойыңдар. Араларыңда бір хатшы әділдікпен жазсын. Сондай-ақ хатшы Алланың оған үйретуі бойынша жазудан бас тартпасын. Борышты кісі хатшыға жаздырсын. Ол Раббысы Алладан қорықсын әрі қарызынан ешнәрсені кемітпей толық жаздырсын»[4], – деп айтқан. 

 Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын)

اَلْمُسْلِمُ أّخُو الْمُسْلِمِ ، لاَ يَظْلِمُهُ وَلاَ يُسْلِمُهُ ، وَمَنْ كَانَ فِي حَاجَةِ أَخِيهِ كَانَ اللهُ فِي حَاجَتِهِ

«Мұсылман мұсылманның бауыры. Ол бауырына қиянат жасамайды және оны залымдарға тастамайды. Кім бауырының мұқтаждығын өтесе, Алла да оның мұқтаждығын өтейді»[5], - деген.

Құран Кәрімде және хадистердегі келетін осындай мағынадағы аяттар мен хадистер әртүрлі түсініспеушіліктердің алдын алу, сол арқылы қоғамдағы ынтымақты сақтау. Үшіншіден, ешқандай түсініспеушілікке жол бермей, ынтымақты сақтай отырып өмір сүру де үлкен дәреже. Алайда, ондай деңгейде өмір сүру көптеген адамдардың қолынан келмеуі мүмкін. Сондықтан дініміз үшінші дәрежені ұсынады. Ол дәреже, ренжіткен адамдардың тез арада татуласуы. Бұл дәрежеде жүрегінде иманы бар адамдардың жүзеге асыратын амалдарынан болып есептеледі. Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Мұсылман өзінің мұсылман бауырымен үш күннен артық біржола қатынасын үзіп, кезіккен кездерінде бір-біріне теріс қарап өтулері халал емес. Жақсысы бірінші болып сәлем бергені (кешіргені)»[6], - деген.

Міне, осындай хабарлар ренжіскен адамның тез арада татуласа білу керек екендігін міндет етіп тұр. Бұл жағдай да қоғамдағы ынтымақтың бекем болуы үшін негізделген. Ал, егер одан кейін де ренжісіп татуласуды ойламаған адам дініміздегі орны өте қауіпті. Алладан үміті бар және мәңгілік өмірде жақсылықты қалаған пенде ренжіскен жағдайда татуласуға мән бермей жүруі мүмкін емес. Егерде арада болған араздықты тоқтатуды көздемесе, онда оның иманының әлсіздігінің белгісі.

Бұл шағын ғана ойларымыз арқылы Ислам дінінің ынтымақ пен бірлікке қаншалықты мән беретіндігіне ой салуға тырыстық. Ислам дінін қаншалықты терең түсініп, мән берген адам соншалықты ынтымақ пен бірлікке мән беретін болады. Сондықтан елімізде дінімізді терең әрі дұрыс түсінетін адамдардың көп болуын нәсіп етсін. Сол арқылы ынтымақ пен бірлігіміз бекем болуын тілейміз.       

«Аманқұл ата» мешітінің бас имамы

 Ахмадиев Серікхан