АТА-АНАНЫҢ БАЛА АЛДЫНДАҒЫ МІНДЕТІ

Адамзатты аса ардақтап, әлемнің тіршілігін адамзаттың ыңғайына биімдеп жаратқан Алла Тағалаға барлық мақтау мен мадақ болсын.

Ата-ана дүниеге ұрпақ әкелгенде жер бетінде адамзаттың өсіп өніп тіршілік ететіні  белгілі. Исламда ата-ананың ұрпақ сүйіп, балалы болуы сауабы өте мол қасиетті ұғым болып саналады. Сол ұрпақтардың иманды әрі салиқалы етіп тәрбиелеу Алла Тағалалға және ақырет күніне сенген ата-ана үшін тіпті үлкен мүмкіндік. Егер ата-ана ұрпағын иманды етіп тәрбиелей алса, өздері дүниеден озғаннан кейін де үзілмей жалғасып тұратын сауапқа қол жеткізген болады. 
Ұрпақты дұрыс тәрбиелеу – тек адамдық міндет емес, Алла Тағаланың тікелей парыз еткен міндеті. Ислам діні баланың жан-жақты дамуы, дұрыс тәлім тәрбие алып әрі рухани кемел адам болып қалыптасуына ықпал етуді ата-ананың негізгі міндеті ретінде қарастырады. Алланың берген аманаты деп есептелетін ұрпақтың тек бұл дүниеде ғана емес ақыретте де бақытты болуына бар күш жігерін жұмсап еңбек ету - ата-ананың тікелей міндеті. Бұған дәлел ретінде Құран Кәрімде: «Ей, иман келтіргендер! Өздеріңді де, отбасыларыңды да отыны адамдар мен тастар болатын оттан қорғаңдар», - делінген.
Бұл аятты Ибн Кәсир: «Оларға білім мен тәрбие беру арқылы оттан сақтау міндеті тұр» – деп түсіндіреді. 

Білім мен тәрбие беру барысында өте сауатты әрекет ету талап етіледі. Егер сауатты әрекет етілмесе баланың болашағына зиян келтіруі әбден мүмкін. Мысалы: балаға білім беремін деп жан дүниесіне, көңіл күйіне жас ерекшелігіне мән бермей күштеу арқылы мәжбүрлесе, бала сабақты жаттап білім алуы мүмкін, алайда мінез құлқына кері әсері тиіп сау ұрпақ болып қалыптасуына зияны тиеді. Содан барып бала білім алғанымен әр кімге өкпелегіш, сөз көтере алмайтын, ойын ашық айта алмайтын әлсіз адам болып қалыптады. Балаға дұрыс білім беру үшін әуелі жан дүниесіне сауатты үңіліп, екіншіден педагогикалық тәсілдерді дұрыс қолдана білу. Ал тәлім тәрбие тіпті маңызды. Ата-ананың әрбір айтқан сөзі және іс-амалы баланың тәлім тәрбиесіне әсер етері сөзсіз. Сонымен қатар тәрбие тек арқылы да балаға әсер ететіні белгілі. Ондай болса, ата – ана өзін жан-жақты дамытып, өте мәдениетті де биік, саналы әрі рухани таза бола білуі өте маңызды. Бұл тұрғыда Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын)  кемел тәрбие беру үлгісін толыққанды көрсеткен. Кімде-кім Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) ұрпақ тәрбиесіне қатысты тәлім тәрбиесіне көңіл бөліп, жүзеге асыратын болса ол ата-ананың ұрпақтары Алланың қалауымен өте ізгі ұрпақ болып өседі. 
Егер де ата-ана ұрпақтарына жақсы тәлім тәрбие берсе, онда  ата-ананың өздеріне де пайдалы болып, тіпті бұл дүниеде де өмірлері жеңіл әрі мағыналы өтуіне себеп болады. Алла Тағала пенделерінің өмірлерін берекеге толуын қалайды.  
Құран Кәрімдегі: «Раббымыз! Бізге жұбайларымыз бен ұрпағымыздан көз қуанышы болатындардан сыйла!», — деген аяты ата-ананың дұрыс ұрпақ тәрбиелеп, жақсылықты өмір сүруін меңзеп тұр. Дұрыс тәлім тәрбие алған ұрпақ ата-анасын сыйлап, құрметтеп қас қабағына қарап ерекше мәміле жасайтын болады. Ондай ұрпақтардың әрбір әрекетіне ата-ана көзайым болып, өмірлері қуанышқа толады. Сонымен қатар, тәлім тәрбиенің ең әуелі Аллаға сыйынумен басталатындығын да осы аяттан ұғуымызға болады. Өйткені, тәлім тәрбие Алланың қалауымен ғана баланың бойына даритындығын мұсылмандар жақсы түсінеді. Ата-бабаларымызда «Иә, Алла бала бер, бала берсен сана бер»,- деп дұға жасаған. Әғни сананың иесі Алла Тағала екенін жақсы түсінген. 
Біріншіден, бала тәрбиесіндегі амалымыз Аллаға сыйынып дұға жасаумен бастап, тәрбиелеу барысында ұдайы Аллаға сыйынып дұға етіп отыру міндет. 
Екіншіден, Пайғамбарымыз  (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) үйреткен үлгіде тәлім тәрбие біріледі. 
Үшіншіден, берілген тәрбие баланың бойында оң көрініс тапса, онда Алланың жәрдемі арқылы жүзеге асқандығын есіне алып, Аллаға көп шүкіршілік білдіруі міндетті. 
Алланың елшісі (оған Алланың салацуаты мен сәлемі болсын) ата-ананың ұрпақтарына жасаған ең үлкен жақсылығы тәлім тәрбие екенін баса айтқан. Оған дәлел: «Әке баласына жақсы тәрбие беруден артық мұра қалдырмайды», - деген сөзі. Имам Тирмизидің хадистер жинағындағы бұл риуаят – тәрбие мұрасы малдан да артық екенін айқын көрсетеді.
Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) және бір хадисінде: «Сендердің әрбірің бақташысыңдар және әрбірің өз қарамағыңдағылар үшін жауаптысыңдар», - деген. Бұл хадиске сүйене отырып, бала тәрбиесіндегі әр қадам – ата-ананың ақыретке дайындығы екенін ұғуға болады.
Алла елшісінен (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) тәрбие алған сахабалар ұрпақ тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген. Мысалы: Хазірет Омар ибн Хаттаб (Алла оған разы болсын) бір әке баласына ұрсып жатқанын көріп: «Сен оған Алланың бұйрығын үйреттің бе? Құран жаттаттың ба? Жақсы ат қойдың ба?» – деп сұрайды. Әке: «Жоқ», – деп жауап бергенде:
«Онда сен оған әкелік міндетіңді атқармапсын!» – деп дұрыс жолын нұсқаған. Ұрпақтарына дұрыс тәлім тәрбие бермеу, оларға жасалған үлкен қиянат екендігі белгілі.  
Біздің ата-бабаларымызда бала тәрбиесіне аса мән берген.  Ыбырай Алтынсарин атамыз: «Баланы бұзуға, яки түзетуге себеп болатын бір шарт – жас күнінде көрген өнегесі»,- деп, тәлімі мол өсиет қалдырған. 
Ал, Ахмет Байтұрсынұлы атамыз: «Баланы тәрбиелеу – әйел мен еркектің бірдей борышы»,- деп ата-анаға үлкен жауапкершілік артады. 
Алла Тағала берген аманат қылып берген ұрпағымызды салихалы етіп тәрбиелеге нәсіп етсін.   

«Аманқұл ата» мешітінің имамы

Ахмадиев Серікхан